تکدی گری بویژه درزنان و دختران معضلی است که می‌تواند پوششی برای رخداد آسیب‌های اجتماعی باشد، کمک مستقیم به متکدیان این آسیب‌ها را افزایش داده و بستری می‌شود تا آنان پس از رفع نیاز مالی به کارهای دیگر مانند توزیع مواد مخدر اقدام کنند. ….

به گزارش ایرنا، امروزه با وجود فعالیت و برنامه ریزی های مسئولان، تکدی گری در قامت پدیده ای سازمان یافته و به عنوان یک معضل اجتماعی محسوب می شود که در کنار سوء استفاده از عاطفه و خیرخواهی مردم، ضعف فرهنگی و مدیریتی نیز در بروز آن مشهود است.
برداشت و تلقی مردم از کمک به متکدیان اقدام خیرخواهانه است که در این راستا نیت خیر بوده اما روش اشتباه است، چون این فرهنگ خیرخواهانه به افزایش، فرصت ‌طلبی، سوء استفاده و در واقع بدعادت شدن متکدیان می ‌انجامد، ضمن آنکه قشر نیازمند جامعه مقید بوده و تکدی‌گری نمی‌ کنند.
جامعه شناسان براین باورند که تکدی گری بویژه در زنان و دختران معضلی است که می‌تواند پوششی برای رخداد آسیب‌های اجتماعی مختلف مانند روسپی‌ گری، واسطه‌ گری، تن‌ فروشی، فروش و مصرف مواد مخدر باشد.
کمک مستقیم به متکدیان آسیب‌های اجتماعی را افزایش و گسترش می‌دهد و وجود این افراد چهره شهر را زشت کرده و کمک مردم نیز بستری می‌شود تا متکدیان پس از رفع نیاز مالی به کارهای دیگر مانند توزیع مواد مخدر اقدام کنند.
تکدی گری طبق مواد ۷۱۲ و ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی جرم است و اگر متکدی، تکدی‌گری را شغل خود بداند، قاضی و نماینده دادستان پس از اعمال قانون چنانچه فرد پیر، در راه مانده و نیازمند واقعی باشد تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی قرار می‌گیرد.
پژوهش‌ها نشان می دهد شماری از متکدیان به دلایلی مانند طلاق، اعتیاد، بی ‌سرپرستی، بد سرپرستی و محرومیت از رفاه اجتماعی، دارای پیوندهای ناقصی با جامعه و خانواده هستند که سبب افزایش میل به انحراف و از جمله تکدی‌گری در بین آنان شده است.
عواملی مانند حمایت، تامین، کنترل و رفاه اجتماعی، جهت‌ دهی ارزشی، عدم نگرش منفی، بازسازی روابط مرده اجتماعی با فرآیندهای توانمندسازی مددکاری اجتماعی و تقویت روابط سست و نیم‌بند با اطرافیان می‌تواند به ترک تکدی‌گری کمک کند.
وجود متکدیان در سطح شهر به عنوان یک آسیب فرهنگی و اجتماعی، آثار و پیامدهای منفی و معضلاتی را در پی دارد، بنا بر اعلام مسئولان شهرداری زنجان بیش از ۷۰ درصد متکدیان این شهر، غیربومی و ۳۰ درصد بومی بوده که ۳۰ نفر از بومی‌ها متکدی ثابت هستند.
زمانی زنجان فقط ۸۰ متکدی داشت که ۶۰ نفر غیر بومی و ۲۰ نفر بومی بودند اما بنا بر آمار شهرداری زنجان، اکنون ۴۰۴ متکدی شامل ۲۳۳ نفر مرد و ۱۷۱ نفر زن در خیابان‌های شهر زنجان، تردد می کنند.

** تکدی‌گری، آیینه تمام‌ نمای وضعیت مدیریتی جامعه است
جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان هفت مورد را از ویژگی‌های اساسی پدیده تکدی‌گری خواند و با بیان اینکه یک پدیده سازمان‌ یافته و دارای پشت پرده است، گفت: تکدی‌گری دارای روال، ویژگی، زمان و مکان خاصی است و به عبارت دیگر، یک فعالیت اجتماعی محسوب می‌شود که فرد به عنوان شغل می‌پندارد.
دکتر یوسف فتحی، داشتن حالت انتخابگرانه را ویژگی سوم تکدی‌گری شمرده و خاطرنشان کرد: تکدی‌گری از روی ناچاری نیست بلکه نوعی تصمیم و انتخاب یک گزینه از مجموعه انتخاب‌ها است، ویژگی بعدی این است که این پدیده می‌تواند یک سرپوش برای فعالیت‌های دیگر باشد که اهمیت آنها شاید فوق‌العاده بیشتر از تکدی‌گری است.
وی اظهار داشت: تکدی‌گری می‌تواند مشاهده و یادگیری یک نظریه باشد؛ یعنی فرد از این طریق به اهداف، خواسته‌ها و آرمان‌هایی می‌رسد که به مرور زمان سرایت کرده و دیگران نیز یاد می‌گیرند و شاید این ویژگی بخشی از دلایل افزایش متکدیان باشد.
فتحی با اشاره به اینکه فرد با این کار کنار آمده و با انجام آن احساس راحتی می‌کند، ادامه داد: فرد همه توانمندی‌هایش را کنار گذاشته و کفالت خود را بر عهده جامعه انداخته و به این پدیده روی آورده است.
این جامعه‌شناس، مشکلات اقتصادی، بیکاری، آسیب‌های اجتماعی، عامل روانی و سازمان ‌یافتگی را مهمترین دلایل تکدی‌گری خواند و گفت: فقر و ناتوانی در اداره امور زندگی، اعتیاد، معلولیت اجتماعی، طلاق، اختلافات خانوادگی و فرار از خانواده دلایلی است که منجر به این پدیده می‌شود و به عبارت دیگر تکدی‌گری، آیینه تمام ‌نمای وضعیت فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی جامعه است.
وی با بیان اینکه نوعی رهاشدگی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه دیده می‌شود، افزود: احساس، عاطفه و خیرخواهی مردم نمی‌تواند همه علت رواج تکدی‌گری باشد بلکه ضعف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی در این زمینه موثر است.

** فایده تکدی‌گری به هزینه آن می‌ چربد
فتحی با بیان این که شکل‌گیری هر پدیده اجتماعی به زمینه‌های مختلف بر می‌گردد، گفت: در مجموع، یک نگرش هزینه – فایده در این پدیده دیده می‌شود به‌ گونه‌ای که هزینه‌های تکدی‌گری نسبت به فایده‌های آن بسیار پایین‌تر است، مانند قاچاق کالا چون فایده بر هزینه می‌چربد پس به‌ طور کامل جمع نشده و جلوی آن گرفته نمی‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان افزود: متکدیان سه دسته‌اند، که گروه نخست سالخوردگان، از کار افتاده‌ها و افراد واقعا فقیر و ناتوان از کسب درآمد هستند.
وی دسته دوم را افراد بی‌نیاز و میانسال برشمرد و اظهار داشت: درآمد این افراد بسیار بالا است و هدفی جز کسب درآمد بیشتر ندارند.
فتحی، زنان و دختران را دسته سوم خواند و ادامه داد: این تکدی گری یک آسیب اجتماعی است و می‌تواند پوششی برای رخداد آسیب‌های اجتماعی مختلف مانند روسپی‌گری، واسطه‌گری، تن‌فروشی، فروش و مصرف مواد مخدر باشد.
این جامعه‌شناس در خصوص راه‌های جلوگیری از تکدی‌گری تصریح کرد: افراد تصمیم‌گیر باید هزینه‌های این کار را افزایش دهند تا هزینه بالاتر از فایده باشد که نیازمند برخورد جدی با متکدیان است و روش بعدی، شناسایی پشت پرده‌ها است باید همسطح با بسیاری از مفاسد مانند فساد اجتماعی، اختلاس، قاچاق و گرانفروشی دیده شده و با آن مبارزه شود.
فتحی ادامه داد: باید به مردم آموزش داده شود تا مثل زمان قدیم، خودشان افراد نیازمند را شناسایی و با آگاهی کمک کنند.
وی احساس امنیت مردم نسبت به نهادهای حمایتی را یکی از مهترین راه‌های جلوگیری از پدیده تکدی‌گری دانست و گفت: اثبات برادری نهادهای حمایتی می‌تواند به کاهش متکدیان کمک کند، چون اگر مردم احساس کنند که نهادهای حمایتی و خیریه، نمایندگان خوبی برای رساندن کمک‌های مردمی به نیازمندان واقعی هستند، به این سمت می‌روند.
فتحی اضافه کرد: ذهنیت مردم نسبت به نهادهای حمایتی مثبت نیست و خودشان هم فرصت شناسایی نیازمندان را نداشته و از طرفی هم عذاب وجدان می‌گیرند؛ پس در نتیجه کمک می‌کنند و متکدیان افزایش می‌یابند.

** راهکار اصلی، برخورد جدی با ریشه ماجرا است
وی گفت: تکدی‌گری ۲ پیامد جدی در جامعه دارد، اول آنکه سلامت اجتماعی جامعه را تهدید می‌کند و ممکن است خیلی‌ها در دام اعتیاد، قاچاق و سایر فسادها بیفتند.
فتحی، پیامد دوم را اختلال ارتباط اجتماعی برشمرد و افزود: این پدیده باعث می‌شود هوش هیجانی جامعه و ارتباط اجتماعی هم برای مردم و هم مسئولان مختل شود، چون هم مردم نمی‌دانند که کمک بکنند یا نه و هم مسئولان برای مجازات کردن یا نکردن بر سر دوراهی قرار می گیرند.
این جامعه‌شناس، راهکار اصلی را برخورد جدی با ریشه‌ها و پشت پرده ماجرا دانست و اظهار داشت: ممکن است پشت پرده و ریشه ماجرا یک یا دو نفر باشند که در صورت قطع آن، شاخ و برگ‌ها هم قطع می‌شوند.
فتحی، نقش رسانه‌ها را در این زمینه موثر خواند و خاطرنشان کرد: رسانه ها با تولید و پخش برنامه‌های کارشناسی و انتقادی به شناسایی متکدیان و آگاهی جامعه نسبت به کمک نکردن به آن‌ها اقدام کنند ضمن اینکه سازمان‌های فرهنگی نیز با انعکاس گزارش‌ها و پیام‌های فرهنگی در قالب بنر، پوستر، بروشور و کتابچه می‌توانند در این رابطه موثر باشند.
وی در خصوص اینکه کمک به متکدیان به نسل‌های آینده منتقل شده و بر روی فرزندان تاثیر می‌گذارد، گفت: کمک نکردن نیز تاثیر منفی دارد، چون ممکن است فرد کمک نکند اما یک فحش به متکدی بدهد که این رفتار، تاثیر منفی بر روی تربیت فرزندان دارد.
فتحی اضافه کرد: بازتاب بیرونی وجود متکدیان در شهر این است که مسافران و گردشگر‌ان این طور قضاوت می‌کنند که این شهر فقیر است.

** نیت خیر؛ روش اشتباه
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری زنجان با اشاره به وجود ستاد ساماندهی امور متکدیان در استانداری گفت: پدیده تکدی‌گری معمولا در کلانشهرها وجود دارد اما در شهرهای کوچک مانند زنجان، ابهر، خدابنده و خرم‌دره هم دیده می‌شود و مشکل عمده استان در شهر زنجان است.
مسیح‌الله سلطانی با بیان این که ۲ موضوع در این راستا مهم است، افزود: نخست این که مردم زنجان خیرخواه بوده و وجود سازمان‌های مردم‌ نهاد، تشکل‌ها و خیریه‌ها نشان‌ دهنده این امر است و بر اساس باورهای مذهبی، کمک به متکدی را فضیلت می‌دانند و از روی دلسوزی به متکدیان کمک می کنند.
وی افزود: برداشت و تلقی مردم زنجان از کمک به متکدیان این است که اقدام خیری انجام می‌دهند در حالی که نیت خیر بوده اما روش اشتباه است، چون این فرهنگ خیرخواهانه به افزایش، فرصت ‌طلبی، سوء استفاده و در واقع بدعادت شدن متکدیان می ‌انجامد ضمن این که قشر نیازمند جامعه مقید بوده و تکدی‌گری نمی‌کنند.
این مقام مسئول اظهار داشت: البته نهادهای حمایتی دولتی و تشکل‌های مردم‌ نهاد غیردولتی تحت عنوان خیریه وجود دارند که قشرهای نیازمند را شناسایی و تحت پوشش قرار می‌ دهند.
سلطانی با بیان این که کمک نکردن به متکدیان، نیازمند فرهنگ‌سازی است، اضافه کرد: مردم نیز باید به این فرهنگ‌سازی کمک کنند تا همه متکدیان اعم از زن و مرد بدانند که زنجان نمی‌تواند مقصد آن‌ها باشد.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری زنجان با اشاره به غیربومی بودن ۷۰ درصد متکدیان استان ادامه داد: متکدیان غیربومی، حرفه‌ای بوده و در هر شهری که حمایت و کمک زیاد باشد بیشتر به آنجا می‌روند به همین دلیل زنجان یکی از مقصدهای متکدیان است که مهمترین راه مقابله با آن‌ها ترویج فرهنگ کمک نکردن به متکدیان است.
سلطانی گفت: موضوع دوم این است که دولت و حاکمیت، اعتقادی به برخورد شدید ندارند، متکدیان پس از جمع‌آوری، تفکیک شده و گروهی تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی قرار گرفته و گروهی تحویل خانواده‌هایشان شده و غیربومی‌ها نیز عودت داده می‌شوند ضمن این که سعی بر آموزش متکدیان است که دنبال کار دیگری بروند.
وی با بیان اینکه بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های دولتی پاسخگو نبوده و باید برخوردها و مجازات‌ها متفاوت شود، اظهار داشت: ما مخالف مجازات و برخورد شدید هستیم و معتقدیم باید با همکاری مردم، متکدیان متوجه این مساله شوند که زنجان برای آنان به صرفه نیست.
سلطانی با تاکید بر اینکه دولت، مردم و سازمان‌های مردم ‌نهاد باید برای حل این معضل دست در دست هم دهند، افزود: برای فرهنگ‌سازی جهت کمک نکردن باید رسانه‌های دیداری، شنیداری و مکتوب پای کار بیایند، چون اگر همکاری نباشد، نمی‌توان با این پدیده زشت مقابله کرد.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری زنجان خاطرنشان کرد: کمک به متکدیان، آسیب‌های اجتماعی را افزایش و گسترش می‌دهد، وجود متکدیان چهره شهر را زشت کرده و کمک مردم نیز بستری می‌شود تا متکدیان پس از جمع‌آوری اقدام به خرید، توزیع و مصرف مواد مخدر و سایر کارها کنند.
وی ادامه داد: شاید در ظاهر مشکل حادی نباشد اما از نظر اجتماعی، فرهنگ کمک کردن به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود که تنها راه آن عدم کمک مردم است.
او با بیان اینکه جمع‌آوری متکدیان همچنان ادامه داشته و استانداری به عنوان نهاد حاکمیتی بر این موضوع، نظارت دارد، گفت: شهرداری مجری جمع‌آوری متکدیان است و البته دستگاه‌های قضایی، انتظامی و فرمانداری‌های شهرستان‌ها نیز در این امر همکاری می‌کنند.
سلطانی با اشاره به این که در سال ۹۶ و شش‌ ماه اول سال جاری بیش از ۸۰۰ متکدی جمع‌آوری شده است، اضافه کرد: البته این به معنای وجود ۸۰۰ متکدی در زنجان نیست، تعداد تکدی‌گران کمتر از این بوده و چون به دفعات جمع‌آوری شده‌اند آمار بالا رفته است.

** وظیفه شهرداری فقط فراهم کردن مکان و جمع‌آوری متکدیان است
معاون خدمات شهری شهرداری زنجان با بیان اینکه طبق مصوبه شورای اداری مصوب سال ۱۳۷۸ وظایف شهرداری نسبت به متکدیان فقط فراهم کردن اماکن و جمع‌آوری آنها است، گفت: اولین وظیفه این است که شهرداری باید مجتمع اردوگاهی را ایجاد و تجهیزات اولیه را فراهم کند که این اردوگاه یا به اصطلاح «گرمخانه» آماده شده است.
غلامحسن احمدی، وظیفه دوم شهرداری را شناسایی و جمع‌آوری متکدیان سطح شهر برشمرد و افزود: اکیپ جمع‌آوری معضلات اجتماعی در شهرداری وجود دارد که این افراد را به محض مشاهده جمع‌آوری و به اردوگاه تحویل می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه طبق قانون مذکور، مدیریت اردوگاه با فرمانداری است خاطرنشان کرد: پس از جمع‌آوری و تحویل متکدیان، تیمی متشکل از مسئول اردوگاه و نمایندگان دستگاه‌های متولی مانند شهرداری، نیروی انتظامی، دستگاه قضایی، بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی(ره) و تعاون، کار و رفاه اجتماعی با حضور در اردوگاه نسبت به غربالگری متکدیان اقدام می‌کنند.
معاون خدمات شهری شهرداری زنجان با بیان اینکه شهرداری، وظایف خود را به‌طور کامل در خصوص متکدیان انجام داده است، گفت: جلوگیری از برگشت مجدد متکدیان به شهر تکلیف سایر دستگاه‌ها بوده و شهرداری اقدام و ابزاری برای جلوگیری از برگشتن آنها ندارد و سایر دستگاه‌ها باید در این خصوص همکاری کنند.
وی ادامه داد: چون جمع‌آوری متکدیان توسط شهرداری صورت می‌گیرد متاسفانه تصور این است که مدیریت و سازماندهی هم با شهرداری است در حالی که این‌گونه نبوده و نیرو و امکانات زیادی صرف جمع‌آوری متکدیان می‌شود اما متاسفانه خروجی نداشته و دوباره برمی‌گردند.
احمدی، عدم اعمال قانون و برخورد جدی را دلیل برگشت دوباره متکدیان به شهر عنوان کرد و گفت: در هشت ماه سال جاری و در مجموع ۵۲۹ متکدی تحویل اردوگاه شدند که حداکثر ۳۰ متکدی بومی و بقیه غیربومی هستند.