روزنامه ایندیپندنت در مقاله ای تحت عنوان «ترامپ خیال می کند ارزش پول ایران به علت فشارهای اوست که رو به کاهش گذاشته» به قلم مهدی شادل (تاریخ دان در مسائل خاورمیانه) به موضوع بحران اقتصادی در ایران پرداخته است. ….

————————————————

پیک ایران:
او مقاله اش را از این نکته آغاز می کند که: «از آغاز سال جاری، ریال به گفته اقتصاددانان «سیر نزولی داشته»و تا حالا ۳۰ درصد از ارزش خود را از دست داده است.

اغلب ناظران این مسئله را نتیجه بالا گرفتن تنش در روابط ایران و آمریکا می دانند و به ویژه بر نتیجه خروج آمریکا از قرارداد هسته ای مهمی که در سال ۲۰۱۵ منعقد شد یعنی برجام تاکید دارند. حتی حسن روحانی رئیس جمهور ایران هم در اظهار نظری غیر منتظره در نشست چندی پیش مجلس، گناه وضع نابسامان پول کشور را متوجه اقدامات دونالد ترامپ کرد.» نویسنده ادامه می دهد: «طنز ماجرا اینجاست که این شاید تنها موضوعی باشد که ترامپ و روحانی بر سرش توافق دارند. مشاور امنیت ملی ترامپ یعنی جان بولتون با شادی غیر قابل وصفی هرج و مرج در ایران را کاملا به حساب اعمال تحریم ها بر جمهوری اسلامی نوشته که فضای تنفس چندانی برای رژیم ایران باقی نگذاشته است. این در حالی است که رئیس جدید بانک مرکزی ایران یعنی عبدالناصر همتی، محترمانه مخالفت خود با این ارزیابی را اعلام داشته و در کنفرانس مطبوعاتی اول سپتامبر گفته است، علت سقوط سریع ارزش ریال، رشد لجام گسیخته نقدینگی و عرضه پول در اقتصاد کشور است.»

مهدی شادل تاکید می کند که: «در این نظر، واقعیتی نهفته که در اغلب مباحثات جاری پیرامون بحران کنونی کسی به آن توجهی ندارد.
نقدینگی در دوران روحانی تقریبا سه برابر شده و به رقم نجومی ۱۶ کوادرلیون رسیده است. افزایش عرضه پول در اقتصاد یک راه حل دم دست و کوتاه مدت حکومت های مختلف برای مسئله قروض دولت در داخل و مشکلات مربوط به کمبود بودجه بوده و هست که در دوران بعد از انقلاب به یک سنت ریشه دار تبدیل شده است.

در ایران، نرخ تورم را با اعمال سیاست های مالی کنترل می کنند.
اما بعد از اینکه طی چند سال اخیر چندین بانک و موسسه اعتباری مشکوک دچار ورشکستگی شدند، اعتماد به بخش بانکداری کاملا سلب شد و گزینه ارائه نرخ های بالای بهره برای کنترل میزان نقدینگی، کارآیی اش را از دست داد.

از اینجا می شود علت گسترش نگرانی ها در بازار ارز خارجی ایران به قلمرو طلا و بازار خودرو را هم توضیح داد. حداقل در سه ماهه اول بحران، هیچ نشانه ای از اینکه حکومت (به مثابه عرضه کننده عمده ارز خارجی به اقتصاد انحصارگرای ایران) از تزریق ارز به بازار دست کشیده، مشاهده نمی شود. در واقع هنوز تاثیر دردناک تحریم های آمریکا احساس نمی شود.

در اینجا نویسنده روی نکته مهمی انگشت می گذارد: «پس چه عاملی آغازگر حرکت نزولی ریال شده است؟ آیا حق با حسن روحانی است که هم زمانی شروع اعتراضات و سقوط ریال را تصادفی نمی داند؟ به این سوال نمی توان پاسخی قطعی داد اما یک عامل دیگر هست که به نظر نقش بزرگتر و رو به افزایشی در این ماجرا داشته است. شکل گیری بحران در بازارهای شکوفا با کاهش ارزش لیر ترکیه شروع شده است.

ترکیه و سایر بازارهای شکوفا مثل چین و هند و کره جنوبی، مقصد عمده کالاهای ایرانی به قصد کسب درآمد خارجی هستند. منظور عمدتا کالاهایی مثل نفت و گاز است که ۶۵ درصد از صادرات ۹۲ میلیارد دلاری ایران در سال ۲۰۱۷ را تشکیل می دهد.
پولی که به ازای اغلب این کالاها پرداخت می شود به صورت ارز ملی این کشورها است. بنابراین بازار صادراتی ایران به ارز این کشورها گره خورده است. همین مسئله، بازار ارز خارجی در ایران را نسبت به نوسانات در بازارهای شکوفا خصوصا در کشورهایی که ایران با آن ها مبادلات بیشتری دارد به شدت حساس کرده است.»

بحران ترکیه و دود شدن اطمینان به لیر ترک و ارزهای مشابه مثل روپی هند، وزنه بازار ارز خارجی در ایران را به سمت ارزهای مستحکم تر و عمدتا پوند انگلیس و دلار خم کرده و باعث افزایش شدید تقاضای این ارزها شده است.

یک عامل دیگر را هم باید در نظر گرفت و آن، دسترسی بسیار محدود تهران به سیستم مالی بین المللی است. همین مسئله، ایران را بیش از پیش به بانک های ترکیه و موسسات مالی این کشور که می توانند در بازار مبادلات بین المللی فعالیت داشته باشند متکی کرده است. در نتیجه در دورانی که ترکیه خود گرفتار فشار است، ایران هم بیشتر در معرض آسیب ها و سرایت فشارها قرار گرفته است.»

از همه این بحث ها، نویسنده چنین نتیجه می گیرد: «بنابراین سکه بیماری اقتصاد ایران را به نام دونالد ترامپ زدن، ساده کردن قضیه است که هدف از این کار، فقط می تواند کمک به حفظ وجهه به خطر افتاده هم ترامپ باشد و هم روحانی.»