به مناسبت ۱۲ اردیبهشت روز معلم (سالروز کشته شدن دکترخانعلی مقابل مجلس ۱۳۴۰) ….

آموزش رایگان و برابر یکی از حقوق بدیهی و اساسی همه کودکان و یکی از خواستهای صنفی معلمان آگاه و مبارز و همچنین دانش آموزان بوده و هست. بر همین مبنا خصوصی سازی و پولی کردن آموزش و پرورش همواره مورد اعتراض دانش آموزان، والدین آنان و معلمان قرار گرفته است. یکی از اولین اعتراضات به این مساله در مهر ۱۳۰۶ رخ داد.
در ۱۲ مهر ۱۳۰۶ دانش آموزان در تهران در اعتراض به قانون اخذ شهریه از دانش آموزان، از رفتن به سر کلاس ها خودداری کردند و تمامی مدارس تعطیل شد.

در آن سال تدین در کابینه مهدیقلی هدایت (مخبرالسلطنه) وزیر معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه بود. وی در نظام آموزش و پرورش دست به یک رشته اصلاحات زده بود. از جمله این اصلاحات این بود که ورزش به عنوان یک ماده درسی در برنامههای کلاسی گنجانده شد و به تصویب مجلس هم رسیده بود. بخشی از برنامه اصلاحی وی نیز اخذ شهریه از دانش آموزان “متمول” بود که  اعلام این برنامه به اعتراض گسترده ای منجر شد.

در اواخر تابستان ۱۳۰۶ شورای عالی معارف تصویب کرد که کلیه شاگردان مدارس اعم از ابتدایی و متوسطه و عالی، جز آنان که بیبضاعتاند، باید شهریه بپردازند و مبلغ شهریه بدین شرح تعیین شده بود:
ـ کلاس اول، مدارس ابتدایی ماهی یک تومان و هر کلاس بالاتر یک قران اضافه.
ـ کلاس اول، مدارس متوسطه ماهی شانزده قران و هر کلاس بالاتر دو قران اضافه.
ـ مدارس عالی در سال سی تومان و به سه قسط.
و مشمولان یکی از شرایط زیر، از پرداخت شهریه معاف شده بودند:
ـ اولاد معلمانی که ده سال سابقه معلمی دارند.
ـ شاگردانی که در امتحانات دوره ابتدایی در ردیف عشر اول قبول شدگانند.
ـ شاگردانی که در امتحانات دوره متوسطه در ردیف خمس اول قبول شدگانند.
ـ شاگردانی که پدرشان در راه وطن کشته یا ناقصالعضو شده است.

قرار بر این بود که نظامنامه ای جهت اجرای این تصویبنامه توسط هیاتی مرکب از معاون اداره کل معارف، رئیس اداره تفتیش و رئیس تعلیمات ابتدایی تنظیم شود. اما این کار به سرانجام نرسید جرا که دانش آموزان در اعتراض به این مساله از رفتن به کلاس خودداری کردند و همه مدارس عملاً تعطیل شد. در این میان، اعتراضات در دارالفنون بسیار شدید بود. دانش آموزان این مدرسه به سردستگی میرزا ابوالفضل خان (ابوالفضل آل بویه) روز چهارشنبه دوازدهم مهر ۱۳۰۶ در محل وزارت معارف جمع شدند. این اعتراض به حق دانش آموزان با مقابله ماموران شهربانی روبرو شد و ماموران اقدام به پراکنده کردن آنان کردندکه در مقابل دانش آموزان نیز بر خواسته  خود پافشاری کردند. اعتراضات دانش آموزان و والدینشان به حدی گسترده بود که اجرای تصویبنامه شورای عالی معارف به رای مجلس متوقف شد.

خبر این اعتراض در روزنامه اطلاعات در شماره ۱۲ مهر ۱۳۰۶ خود طی مقاله ای به نام «اجتماع محصلین در وزارت معارف» منتشر شد. در این مقاله آمده است:
«وقتی دانشآموز را وادار میکنند که یا شهریه بده و یا ورقه بیبضاعتی و گدایی خود را در دست داشته باش، هیچکس حتی آنهایی که در نهایت استیصال امرار معاش میکنند ممکن نیست در پای میز رئیس، اقرار به تنگدستی و بیبضاعتی کنند و ثابت کنند که آه در بساط ندارم و نمیتوانم خرج تحصیل طفل خود را بدهم. زیرا این باعث میشود که صدها طفل به خاطر آبرو از اشتغال به تحصیل باز بمانند.»
در ادامه این مقاله تصریح شده است که این گونه صرفهجوییها با آن اظهار علاقه شاه و مجلس و دولت که مدعی توسعه و ترقی معارف و تحصیل عمومی هستند، تناقض دارد و شورای عالی معارف نباید اصلاحات را از شهریه گرفتن مدارس شروع کند.

منابع:
هزار و یک حکایت، محمود حکیمی، جلد ۴، انتشارات قلم، به نقل از: اقبال یغمایی، «سیامین وزیر معارف»، ماهنامه آموزش و پرورش، بهمن ماه ۱۳۵۲، ص ۳۰۲  روزنامه اطلاعات، مورخ ۱۲ مهر ۱۳۰۶٫

———————————————–
منبع: کانون مدافعان حقوق کارگر
http//www.kanoonm.com