شایسته است همه‌ی دلسوزان اهل کتاب و فرهنگ نه تنها با هر کسی که به انتشار چنین فایلی و فایل کتاب‌هایی از این دست اقدام می‌نمایند برخورد کنند، بل‌که بر آن باشند با خرید کتاب‌هایی چون کتاب مورد بحث، ضمن یاری رساندن به ناشران حاشیه‌ای و غیر وابسته به منابع مالی و حمایتی دولتی، زمینه‌های دلگرمی نویسندگان و مترجمان پرتلاش و دلسوزی چون حسن مرتضوی را فراهم آورند. ….

تصویر جلد دوم کتاب سرمایه

جلد دوم کتاب مهم و ارزشمند سرمایه از «کارل مارکس» که با تلاش چهارساله‌ی «حسن مرتضوی» – مترجم پرکار و ارزنده – به فارسی برگردانده شده است این روزها در کتابفروشی‌ها در دسترس است. با این‌همه و در حالی که هنوز ۱ماه از برکشیدن «هورااای» از ته دل ِ مترجم اثر – که بیرون آمدن کتاب را از دهلیز جانفرسای سانسور و محدودیت‌های پرشمار انتشار کتاب در ایران نوید می‌داد – نگذشته است که افرادی بی‌مسئولیت و دردنشناس، ظاهرن از سر دلسوزی اما خواسته یا ناخواسته از سر بدخواهی برای حوزه‌ی ستم‌دیده‌ی نشر و اندیشه، اقدام به اسکن کتاب کرده و در فضای مجازی قرارش داده‌اند. اینان به زعم خود با این کار، اسباب بهره‌وری کسانی را فراهم می‌آورند که توان خرید چنین کتابی را ندارند. این خود دردی است که در جامعه‌ای، مشتاقان کتاب و فرهنگ ناتوان از بهره‌وری از منابع انتقال فرهنگ و اندیشه باشند اما آخر مگر قیمت این کتاب در نهایت امر چیزی بیشتر از قیمت یک «پیتزای مخصوص» در فست‌فودی‌های میان مایه‌ی کلان شهرهاست؟ واقعن نیست. این‌هابه کنار، کسی که از سر درد و دردشناسی، به رغم امکان‌هایی که همه می‌دانند، مترجمی پیشه کرده و به دستمزدهای ناچیز این شغل قناعت، در برابر مشتی نادان پر ادعا که توان فکری‌شان در حدود ثقه‌الاسلام‌های مذهبی است و ادعاهاشان در حدود مجتهدین تراز اول اندیشه‌ی مارکسیستی، با چه دلی دست به کار ادامه‌ی همت ارزنده‌ی خود ببرد؟ از آن طرف کیست که از حال و روز این‌روزهای ناشران غیر ِ وابسته به مراکز قدرت، بل ناشران دردمند بی‌خبر باشد و این‌چنین دغدغه‌ی تنگدستان کتاب‌خوان را به این پلشتی بکشد؟ جملات زیر واکنش متین جناب حسن مرتضوی است به این اقدام زشت و ناپسند، قدری تامل بر این نوشتار داشته باشیم؛

«من در اینجا نه کسی را سرزنش اخلاقی می‌کنم و نه قصد اتهام زدن به کسی را دارم. از یک پرنسیب دفاع می‌کنم و آن را پرنسیب مارکسیستی می‌دانم. مارکسیسم با مالکیت خصوصی بر وسایل تولید مخالف است. مارکسیسم با تصاحب ارزش اضافی از کار دیگران مخالف است. اما مارکسیست‌ها هرگز با حاصل رنج و تلاش فردی افراد مخالف نبوده‌اند. این‌ها درس‌های ساده‌ای است که در هر کتاب مارکسیستی یافت می‌شود. کافیست فقط به مانیفست رجوع شود. ترجمه کتاب به نظر من دقیقا محصول رنج و کوشش فردی است و حاصل آن که در جامعه‌‌ی سرمایه‌داری به شکل حق‌الترجمه‌ ظاهر می‌شود از آن مترجم است. اهمیت این تلاش و رنح فردی تا آن حد است که نقل‌قول و استفاده از ایده‌های یک فرد بدون ذکر منبع، سرقت ادبی نامیده می‌شود. مارکس از مالتوس سوای ایرادات دیگری که به او می‌گیرد، بزرگترین اتهامش را سرقت ادبی می‌داند. یکی از بزرگترین انتقاداتی که از لاسال می‌کند این است که او از نوشته‌ی خود مارکس بدون ذکر نام استفاده می‌کند. همه‌ی اینها نشان می‌دهد که کار و تلاش فردی به ویژه در قلمرو اندیشه تا چه حد برای مارکس و مارکسیست‌ها اهمیت داشته است.

من شش سال برای ترجمه‌ی جلد اول و چهار سال برای جلد دوم کاپیتال و پنج سال برای جلد سوم روزی چهار یا پنج ساعت کار کرده‌ام. برای جلد دوم کاپیتال ناشران بزرگ این مملکت به دلیل مشکلات و ترسهای گوناگون خود حاضر به انتشار آن نشدند. ناشری علاقه‌مند و کوچک که با مشکلات مادی عدیده‌ای روبرو بود، با رفتن زیر بار قرض سنگینی پذیرفت که کتاب را منتشر کند. قیمت‌گذاری کتاب با توجه به معادله ساده‌ی عرضه و تقاضا و آنچه در بازار نشر انجام می‌شود که شامل خرید کاغذ، پرداخت مزد چاپخانه، پرداخت مزد صحافی، پرداخت حق‌الترجمه و به اضافه سود متوسط بازار بوده انجام شد. کافیست که در نظر داشته باشید که برای پخش این کتاب در بازار باید ناشر ۳۵ درصد و برخی اوقات ۴۰ درصد به بنگاه‌های پخش تخفیف بدهد تا آنان این کتاب را به دست من و شما برسانند و باز هم یادمان نرود که زمان برگشت این پول از ۹ ماه تا یکسال است. بر مبنای تجربه طولانی ام در کار نشر و ترجمه، ویراست اول یک کتاب هرگز نمی‌تواند پول انداخته‌شده برای این کار را جبران کند و آنچه سود ناشر تلقی می‌شود تنها در ویراست‌های بعدی است.

این پول به کار انداخته‌شده که بعد از یکسال باید دست ناشر کنونی جلد دوم کاپیتال برسد، قرار است به چه کار آید؟ قرار است صرف بازچاپ جلد اول و نیز چاپ جلد سوم و کتابهایی از این دست شود. انتشار پی دی اف جلد دوم سرمایه با وجود همه‌ی توجیهات به ظاهر رادیکال و ادعای بازکردن فضای نشر به روی همگان، تنها و تنها کاری که انجام می‌دهد منصرف کردن ناشران مستقل و مترقی از انتشار چنین آثاری است و فکر می‌کنم این دقیقا خواست کسانی است که از انتشار ایده‌های مارکس در هراسند. چنین مبارزه‌ی پوشالی با سرمایه‌داری، آن هم با گذاشتن پی دی اف ترجمه کتاب کاپیتال روی اینترنت، فقط و فقط نقض غرض است. اگر گمان می‌کنید که با ورشکسته کردن ناشران مستقل و مترقی که به حمایت همه ما احتیاج دارند، قدمی در انحلال روابط کالایی برمی‌دارید سخت به بیراهه رفته‌اید و ناآگاهانه در خدمت کسانی قرار گرفته‌اید که به هر طریقی تلاش می‌کنند صدای ناشران مستقل و مترقی و در نتیجه صدای نویسندگان و مترجمان مترقی را خفه کنند. حمایت ما از ناشران مستقل و مترقی بشدت با تلاش برای ورشکسته‌کردن آنان از طریق نشر رایگان آثارشان متضاد است.»

با این اوصاف، شایسته است همه‌ی دلسوزان اهل کتاب و فرهنگ نه تنها با هر کسی که به انتشار چنین فایلی و فایل کتاب‌هایی از این دست اقدام می‌نمایند برخورد کنند، بل‌که بر آن باشند با خرید کتاب‌هایی چون کتاب مورد بحث، ضمن یاری رساندن به ناشران حاشیه‌ای و غیر وابسته به منابع مالی و حمایتی دولتی، زمینه‌های دلگرمی نویسندگان و مترجمان پرتلاش و دلسوزی چون حسن مرتضوی را فراهم آورند.

یاسر عزیزی
۵شنبه ۳۰ مرداد ۱۳۹۳