|
|
______________________________________________________________
2008-10-13
کودکان کار کودکان فراموش شده
طه ولي زاده:
يک سال پيش هم کلام دخترک ده ساله يي شدم که از
طبقه محروم جامعه بود و براي تامين نيازهاي خانواده اش و فرار از کتک هاي پدر دائم
الخمرش رو به فروش فال هاي حافظ در مقابل يکي از معروف ترين رستوران هاي ايران
آورده بود تا شايد رهگذران بي درد، بي خيال از کوله بار دردش لطفي کنند و از او
فالي بخرند.پس از چهار، پنج بار که همديگر را ديديم با آن لحن معصومانه اش برايم از
زندگي اش گفت. از سرگذشت و سرنوشت محتوم خودش و خواهرانش. اينکه چگونه پدرش براي
تامين ترياک خود، دختران هنوز ده ساله نشده اش را هر ماه به دست به اصطلاح
کارفرمايي مي دهد، اينکه آنها چه بلايي بر سرشان مي آورند...
قصدم خواندن مرثيه بر پيکر نيمه جان شهرم نيست که تا امروز هر چه نوشته شده و هرچه
خوانده شده فرياد وامصيبتا و واحسرتا بوده و قطره اشک هايي که هنوز فرو نغلتيده بر
گونه ها خشک شده اند.چه ببينيم و چه خود را به نديدن بزنيم کودکان خياباني همين جا
در مقابل چشم هاي بسته ما در همين شهر زندگي مي کنند. کودکاني که مي فهمند، احساس
دارند، آرزو دارند، کودکاني که کار مي کنند، کودکاني که ده ساله، صد ساله مي
شوند.همان طور که گفته شد نگاه به کودکان کار اگر نه همواره اما اکثراً نگاهي ترحم
آميز و احساسي بوده است. هر چند اين نوع نگاه هرگز قابل سرزنش نيست اما به راستي
چاره ساز نيز نخواهد بود. بررسي اين معضل و کمک به مرتفع کردن آن نياز به توجه پايه
يي و زيربنايي پژوهشگران و مسوولان به اين پديده دارد که موارد گوناگون و بسياري را
شامل مي شود از جمله؛ چگونگي و چرايي به وجود آمدن و استمرار اين پديده، بررسي
آماري به کارگيري کودکان در موقعيت ها، مشاغل و محيط هاي جغرافيايي مختلف، بررسي
آماري سنين شروع به کار کودکان در مناطق مختلف کشور، استفاده از تجربه هاي نهادهاي
بين المللي و کشورهاي ديگر در مبارزه با اين پديده و بومي کردن اين تجارب و ده ها
مورد ديگر.
اگرچه همانند هر داده ديگري متاسفانه آمار دقيق يا نزديک به واقعيتي از تعداد
کودکان کار و پراکندگي شان در موقعيت هاي گوناگون در سطح شهرها و روستاهاي ايران در
دست نداريم اما با توجه به آمارهاي سازمان هاي جهاني مي شود به بزرگي اين فاجعه در
جهان و به تبع آن در ايران پي برد.
براساس
آمارهاي سازمان جهاني يونيسف در سال 2006، حدود 158 ميليون کودک کار 14-5 ساله در
جهان وجود دارد که اين رقم در گروه سني 17-5 سال به 218 ميليون مي رسد. 128 ميليون
- از 218 ميليون - يعني چيزي حدود 58 درصد از اين کودکان در بدترين شرايط کاري
فعاليت مي کنند. يک سوم اين کودکان در شرايط بسيار خطرناک و ريسک پذيري کار مي کنند
که بايد به سرعت براي دورکردن آنها از چنين محيط هايي اقدامي شود و 70 درصد اين
کودکان بدون پرداخت کمترين حقوقي به کار واداشته مي شوند.
براساس داده هاي اين سازمان در سال 2002، هر ساله 4/8 ميليون کودک در جهان به عنوان
برده مورد استثمار قرار مي گيرند، به سرزمين هايي دورتر از محل زندگي شان گسيل مي
شوند، در نبردها و منازعات نظامي به کار گرفته مي شوند يا مورد سوء استفاده جنسي
قرار گرفته و همچنين در ساير فعاليت هاي غيرقانوني مثل حمل مواد مخدر و... از آنها
استفاده مي شود. همواره اولين سوالي که در مواجهه با اين مشکل به ذهن مي رسد اين
است که کودکان به چه منظوري و چرا کار مي کنند؟ در يک نگاه کلي مي توان اين گونه
گفت که بيشتر اين کودکان به اين دليل کار مي کنند که براي زنده ماندن نياز به اين
پول يا غذاي مختصري دارند که کارفرمايان شان در اختيار آنها مي گذارند. استخدام
کودکان بسيار کم هزينه تر از استخدام افراد بالغ است. به علاوه اينکه ظرافت و
انعطاف دست و بدن کودکان در تسريع برخي کارها که نياز به ظرافت دارند بسيار موثر
است. براي برخي از بچه ها مدرسه و تحصيل گزينه يي براي ادامه زندگي نيست زيرا
تحصيلات معمولاً پرهزينه هستند و همچنين برخي خانواده ها اين گونه فکر مي کنند که
تحصيل کودک را از زندگي واقعي دور مي سازد.
موضوع ديگري که مي تواند مورد پژوهش قرار گيرد نوع شغل هايي است که کودکان درگير آن
هستند و نگاه آماري به پراکندگي اين کودکان در کشور. به عنوان مثال اينکه چند درصد
اين کودکان در مزارع کار مي کنند؟ چند درصد در کارخانه ها، معادن، کارگاه هاي
آجرپزي مشغول به فعاليتند؟ اينکه آيا خريد و فروش کودکان در کشور ما به ويژه به
منظور سوءاستفاده هاي جنسي وجود دارد، در چه سطحي و چه ابعادي اين پديده در حال
جريان است؟نکته يي که هرگز نبايد فراموش شود اين است که ممکن است در ايران علت هايي
در گسترش اين معضل دخيل باشند که در ساير نقاط جهان مطرح نيستند. براي مثال بسياري
از اين کودکان افرادي هستند که به دليل داشتن پدر غيرايراني - بيشتر افغاني يا
عراقي - تابعيت ايراني ندارند و فاقد شناسنامه هستند. اين کودکان از هيچ گونه کمک
دولتي برخوردار نمي شوند و تنها اميدشان نهادهاي غيردولتي نظير انجمن حمايت از حقوق
کودکان کار است.بررسي اين قبيل سوال ها و به دنبال چاره بودن برايشان ضروري تر از
برگزاري مراسمي است که با نگرش خوشبينانه تنها نياز چند روز اين کودکان را جواب مي
دهد؛ مراسم و جشن هايي که بيشتر قصد تحريک احساسات آني و زودگذر را دارند و هرگز با
اين مشکل به صورت ريشه يي مبارزه نکرده اند.در چند سال اخير سازمان هاي غيردولتي در
جهت بهبود وضعيت اين کودکان شکل گرفته اند که اقدامات قابل توجهي را در اين راستا
انجام داده و مي دهند. اين مراکز عموماً با دو مشکل اساسي روبه رو هستند. نخست
فقدان نيروي متخصص و دوم مشکلات مالي. کمکي که از طرف دولت به اين سازمان ها مي شود
به زحمت هزينه هاي يکي، دو ماه را برطرف مي کند. همچنين به دليل آگاه نبودن بيشتر
مردم از وجود چنين نهادهايي، اين مراکز نمي توانند خيلي به کمک هاي مردمي تکيه
کنند. با وجود تمام اين مشکلات، تشکيل اين سازمان هاي غيردولتي نويد فرداي بهتري را
مي دهند.
نکاتي که در اين يادداشت به آنها اشاره شد تنها سرفصل هايي هستند که مي توانند مورد
پژوهش و بررسي قرار گيرند. پژوهش هايي که به حتم تاثير قابل توجهي بر زندگي و آينده
کودکان کار خواهند داشت. اگر امروز درصدد درمان اين زخم برنياييم و مثل هر مشکل
ديگري بخواهيم با تزريق مسکن هاي گذرا درد را تسکين دهيم و به فرداها حواله اش
کنيم، فردا مي رسد و ما حسرت تمام لحظه هايي را که بيهوده از دست داده ايم، خواهيم
خورد.
-------------------------------
منبع: اعتماد