این سند تنها پیش‌نویسی است که سال پیش منتشر شده و با توجه به اینکه قرارداد جدید و جزئیات آن ظاهرا تا مدت‌ها نامعلوم باقی خواهد ماند می‌توان حدس زد که اصل قرارداد در وضعیت بدتر و تهدید آمیزتری برای اینترنت و آزادی بیان قرار دارد. ….

———————————————————

محمدجواد ظریف و وانگ‌یی‌‌، وزیر خارجه چین

قرارداد ۲۵ ساله چه در پی خواهد داشت؟

#سرخط:
در تاریخ ۷ فروردین خبر امضای توافقنامه ۲۵ ساله بین چین و ایران منتشر شد. توافقنامه‌ای که علاوه بر جنبه‌های اقتصادی، همکاری در جنبه‌های سیاسی، فرهنگی، زیرساخت‌ها و … را نیز شامل می‌شود. اما تا کنون متن توافقنامه‌ای که مدافعان از آن به عنوان دستاورد دیپلماسی با شرق یاد می‌کنند منتشر نشده و مشخص نیست دقیقا محتوای این «دستاورد دیپلماسی» که به ارمغان آورده شده چیست. هرچند چراغ سبز علی خامنه‌ای به این توافق خود نشان از فاجعه احتمالی است. اکنون که متن اصلی توافقنامه در اختیار عموم قرار ندارد اما همچنان منابع دیگری برای تحلیل این موضوع در اختیار است. در ابتدا می‌شود به پیش‌نویسی از این توافقنامه رجوع کرد که در ۱۸ تیر سال ۱۳۹۹ با عنوان «ویرایش نهایی / برنامه همکاری‌های جامع فیمابین جمهوری خلق چین و جمهوری اسلامی ایران» منتشر شده بود.

نکات مهمی در زمینه همکاری دو طرفه در این سند موجود است که تهدید این کشور را فرای غارت منابع طبیعی و نفت ایران می‌برد. برای مثال در بند دوم این پیش‌نویس که مربوط به ماموریت‌های دو کشور است مواردی ذکر شده که «تقویت اجرای قانون و همکاری‌های امنیتی در حوزه‌های مختلف از جمله مبارزه با تروریسم» در بین آن‌ها حضور دارد. در ضمیمه شماره یک از «توسعه سرمایه‌گذاری در … شبکه‌های هوشمند و دانش بنیان» و «احداث فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی» نیز نام برده شده. در ضمیمه شماره ۲ نیز به طور مشخص‌تر تهدید چین علیه آزادی بیان و آزادی اینترنت نمایان می‌شود. در قسمت «همکاری در زمینه فناوری و ارتباط از راه دور» این ضمیمه مشاهده می‌شود که «خدمات اساسی (شامل موتورهای جست وجوگر، پست الکترونیک و پیام رسان‌های اجتماعی)» تحت بند «تعریف پروژه‌های مشترک برای توسعه و تقویت شبکه زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی» آورده شده است. در جاهای دیگر متن نیز به وفور از «واردات تکنولوژی» از این کشور نام برده شده.

با همین نگاه کوتاه می‌توان دید که همکاری در زمینه تکنولوژی، اینترنت و مدیریت فضای مجازی یکی از موضوعات همکاری این دو کشور است. از ساخت موتور جستوگر و سرویس ایمیل تا همکاری‌های امنیتی. چشم‌انداز احتمالی این طرح همانگونه که در چین موجود است وجود فیلترینگ گسترده تمام سرویس‌های خارجی و جایگزینی آن‌ها با چند سرویس «بومی» یا وابسته به چین با یک پایگاه داده عظیم از اطلاعات خوصی کاربران است که سازمان‌های اطلاعاتی نیز در هر زمان به آن‌ها دسترسی خواهند داشت. این حال نباید صرفا با مشاهده متن قرار داد به تحلیل آینده پرداخت. جنبه‌های دیگر قرار داد که شامل منافع اقتصادی گسترده برای چین است (که برای بررسی آن‌ها به یک متن جدا نیاز است) نمی‌تواند بدون اطمینان از ثبات داخلی در ایران از طرف چین اجرایی شود. لذا می‌توان این حدس را مطرح کرد که با توجه به توانایی و سابقه حکومت چین در کشور خود، این کشور در آینده نقش موثری در کمک به سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی برای جاسوسی از شهروندان ایرانی و کنترل آن‌ها داشته باشد. در اینجا نیاز به یادآوری است که نشریه پترولیم اکونومیست قبل‌تر گزارشی از این توافق محرمانه منتشر کرده بود که در آن مدعی شده بود این توافق به چین این اجازه را می‌دهد که پنج هزار نیروی امنیتی خود را برای «محافظت از پروژه‌های خود» در ایران مستقر کند.

اکنون توافقی با موضوع همکاری در زمینه اینترنت و تکنولوژی با کشوری که همواره از بزرگترین دشمنان اینترنت و پیشروترین کشور در زمینه فیلترینگ و کنترل شهروندان با تکنولوژی است امضا شده، این اقدام بدون شک در راستای مقابله با «ول بودن فضای مجازی» و پیشبرد پروژه اینترنت ملی قابل تفسیر است. این سند تنها پیش‌نویسی است که سال پیش منتشر شده و با توجه به اینکه قرارداد جدید و جزئیات آن ظاهرا تا مدت‌ها نامعلوم باقی خواهد ماند می‌توان حدس زد که اصل قرارداد در وضعیت بدتر و تهدید آمیزتری برای اینترنت و آزادی بیان قرار دارد.
————

* تنها متن منتشر شده از قرارداد:
متن ویرایش نهایی برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین

——————————————————————