وزیر دفاع جمهوری اسلامی می‌گوید با پایان تحریم‌های تسلیحاتی بسیاری کشورها دنبال تامین نیازهای خود از ایران هستند. تاکنون معلوم نشده به جز گروه‌هایی که ایران آنها را تجهیز می‌کند کدام کشور “دنبال” تسلیحات ایرانی است. ….

—————————————————-

ادعای وزیر دفاع درباره “نیاز بسیاری کشورها” به تسلیحات ایران

مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که در پیوند با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تصویب شد از بامداد یک‌شنبه ۲۷ مهرماه دوره پنج ساله تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی به پایان ‌رسید.

آمریکا با برداشته شدن این تحریم‌ها مخالف است و اعلام کرده علیه آن اقدام می‌کند و اتحادیه اروپا تحریم‌های یک‌جانبه‌ای در زمینه تسلیحات علیه جمهوری اسلامی وضع کرده که دست‌کم تا سال ۲۰۲۳ ادامه دارد.
با این همه کارگزاران جمهوری اسلامی یکی بعد از دیگری این اتفاق را به عنوان حادثه‌ای مهم مطرح می‌کنند و درباره تاثیر آن سخنان اغلب بسیار اغراق‌آمیز و بی‌تناسب با واقعیت بر زبان می‌آورند.

شب گذشته نوبت به وزیر دفاع، امیر حاتمی رسید که در یک برنامه تلویزیونی گفت: «امروز به طور خودکار و بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ تمام محدودیت‌هایی که در حوزه تسلیحات پیش‌بینی شده بود برداشته شد و از امروز ما مجاز هستیم هر چیزی که نیاز داریم از دنیا تهیه کنیم و آنچه که دیگران نیاز دارند و می‌توانیم آنها را تأمین کنیم به دیگران بفروشیم.»

فروش تسلیحات به کی، خرید چطور؟
پیش از او رئیس دولت دوازدهم، حسن روحانی خاتمه تحریم‌های تسلیحاتی را به مردم تبریک گفته و افزوده بود از ۲۷ مهر “می‌توانیم از هر کس می‌خواهیم اسلحه بخریم و به هر کس می‌خواهیم اسلحه بفروشیم”.
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه هم در یک پیام توئیتری ۲۷ مهر ماه را “یک روز با اهمیت برای جامعه جهانی” خواند و نوشت: «عادی‌سازی همکاری‌های دفاعی ایران با جهان یک پیروزی برای آرمان چندجانبه‌گرایی و صلح و ثبات در منطقه ماست.»

تا کنون هیچ یک از مسئولان ارشد و مقام‌های حکومتی جمهوری اسلامی به کشور مشخصی که نیازمند یا خواستار خرید تسلیحات از ایران باشد اشاره‌ای نکرده‌اند و درباره چگونگی خرید آن هم، با توجه به خزانه خالی، کمبود شدید ارز و تحریم‌های بانکی چیزی نگفته‌اند.
وزیر دفاع با بیان این که خاتمه تحریم‌های تسلیحاتی راه را برای فروش جنگ‌افزار به کشورهای دیگر باز می‌کند مدعی شد که امروز “بسیاری از کشورها به دنبال تأمین نیازهای‌شان از ما هستند”. او از هیچ یک از این “کشورهای بسیار” نام نبرد.

آنچه تا کنون، به خصوص در سال‌های اخیر بسیار مطرح و مورد مناقشه بوده تجهیز گروه‌های نیابتی منطقه، نظیر حزب‌الله لبنان و حوثی‌های یمن توسط جمهوری اسلامی است که نمی‌توان از آن به عنوان “فروش تسلیحات” سخن گفت.

اعتراف نصرالله به دریافت پول و سلاح از ایران
دبیرکل حزب‌الله لبنان تابستان ۲۰۱۶ و در واکنش به تصمیم آمریکا برای تحریم بانک‌هایی که با این گروه همکاری می‌کنند گفته بود تحریم‌ها هیچ تاثیری بر فعالیت حزب‌الله ندارد چون بودجه آن “به طور کامل” از طریق ایران تامین می‌شود.
حسن نصرالله در یک سخنرانی که در شبکه العالم، فرستنده عربی‌زبان صدا و سیمای جمهوری اسلامی هم منتشر شد گفته است: «بودجه حزب‌الله از ایران می‌رسد و هیچ طرفی ارتباطی با این موضوع ندارد. پول از ایران می‌رسد، مانند موشک‌هایی که با آن اسرائیل را تهدید می‌کنیم. از حضرت امام خامنه‌ای، دولت ایران و رئیس جمهور آن به خاطر حمایت بی‌دریغ از ما در سال‌های گذشته تشکر می‌کنیم. ما حقوق‌ها را می‌پردازیم و مشکلی در این زمینه نداریم.» رهبر حزب‌الله با بیان این که “تا زمانی که ایران پول دارد ما هم پول داریم” گفته بود جمهوری اسلامی نه تنها تجهیزات نظامی که حقوق، پوشاک و سایر نیازمندی‌های شبه‌نظامیان این گروه را هم تامین می‌کند.

در مورد گروه‌های نیابتی دیگر نظیر حوثی‌های یمن نیز گزارش‌های فراوانی وجود دارد که از ارسال مخفیانه تجهیزات جنگی ایران برای آنها حکایت دارد. دبیرکل سازمان ملل چندی پیش تائید کرده بود که برخی سلاح‌های مورد استفاده حوثی‌ها در حمله به تاسیسات نفتی عربستان “منشاء ایرانی” دارند.
در اغلب گزارش‌هایی که از ارسال تسلیحات ایرانی به مناطق دیگر یا استفاده از آنها در مناطقی مانند سوریه منتشر شده، صحبتی از فروش در میان نیست و در غالب موارد، مانند نمونه حزب‌الله لبنان، جمهوری اسلامی در تامین مالی استفاده کنندگان از سلاح‌هایش هم نقش دارد.

مشکلات ارزی و احتیاط شرکت‌های چینی و روسی
بخش دیگری از “اهمیت” خاتمه تحریم‌های تسلیحاتی، وارد کردن تجهیزات جنگی از دیگر کشورها می‌تواند باشد. وزیر دفاع دولت روحانی درباره خرید جنگ‌افزار می‌گوید: «دوستانی داریم که آنها علاقه‌مند هستند و ما می‌توانیم از ظرفیت‌های آنها استفاده کنیم و برای تأمین بخشی از نیازهایمان از آنها بهره ببریم.»
در این عرصه مهم‌ترین “دوستان” ایران چین و شوروی هستند که خرید احتمالی جنگ‌افزار از آنها با چند مانع جدی روبروست. مهم‌ترین این موانع عدم دسترسی ایران به منابع ارزی خود در کشورهای خارجی و ناتوانی استفاده از روابط مالی و بانکی بین‌المللی است.

یکی دیگر از موانع پرهیز شرکت‌های چینی و روسی از درگیر شدن با تحریم‌های ثانویه ایالات متحده و از دست دادن بازار آمریکا و شریکان تحاری در منطقه است.

علی بیگدلی، کارشناس روابط بین‌الملل با اشاره به این که اتحادیه اروپا “قطعا” به ایران سلاح نمی‌فروشد، چین و روسیه را تنها امکان باقیمانده خواند و گفت: «این دو کشور هم سابقه دارد که وقتی شورای امنیت قعطنامه علیه ما صادر کرده آن را امضا کرده باشند. پس از فروش اسلحه‌شان به احتمال زیاد چیزی نصیب ما نخواهد شد.»
بیگدلی روز دوشنبه ۲۸ مهر به سایت خبری فرارو گفته روسیه با عربستان سعودی و چین با این کشور و دیگر کشورهای عربی منطقه روابط اقتصادی گسترده‌ای دارد و “غیرممکن است” بخواهند این بازارها را از دست بدهد و با ایرانن وارد معاملات تسلیحاتی شوند. این کارشناس روابط بین‌الملل درباره امکان صادرات تسلیحات نیز تاکید کرد که باید دید ایران بازاری برای فروش اسلحه خود دارد و “اصلا اسلحه‌ای دارد که در این شرایط کسی بتواند بخرد؟” او همچنین به مشکل تحریم‌های مالی و بانکی علیه جمهوری اسلامی اشاره کرد و افزود “مشکل است که ایران بتواند سلاح‌هایش را صادر و دلار کسب کند” زیرا دلار از طریق سیستم بانکی به ایران نمی‌رسد.

این معضلی است که مسئولان جمهوری اسلامی و بانک مرکزی یکی از علت‌های افزایش سرسام‌آور بهای ارزهای خارجی در ایران عنوان می‌کنند. ایران در حال حاضر برای وادرات کالاهای اساسی نیز با مشکل دسترسی به منابع ارزی مسدود شده خود در کشورهایی نظیر عراق، کره جنوبی و هند مواجه است.

—————————————————