بهرام رحمانی: قطعنامه آتش‌بس سوریه!
شکست انقلاب روژآوا و جنبش مردمی در همه عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دفاع عمومی و تسلیح همگانی، بسیار فاجعه‌بار خواهد شد و احتمالا پایان تجربه روژآوا و بازگشت به دوران ستم بر مردم کرد و غیر کرد سوریه و هم‌چنین بخش‌های دیگر جمعیت سوریه خواهد شد. حکومت کنونی سوریه و نیروهای ارتجاعی اسلامی و فاشیستی اجازه رشد هیچ تجربه سیاسی خارج از برنامه اقتدارگرایی و تروریستی و آدم‌کشی خود را نخواهند داد. پس دفاع از روژآوا غیر از دفاع از انسانیت و مقاومت در مقابل جنگ‌طلبان و خشونت‌طلبان و متجاوزان دولتی و غیردولتی، در عین حال دفاع از یک مدل سیاسی در قرن بیست و یکم است که نوید دهنده آزادی، برابری، عدالت اجتماعی بوده و مدلی مناسب و امکان‌پذیر برای کل جامعه خاورمیانه از فلسطین و اسرائیل گرفته تا ایران و ترکیه و… است. ….
—————————————————-
قطعنامه آتش‌بس سوریه!
بهرام رحمانی
bahram.rehmani@gmail.com
قطعنامه آتش‌بس سوریه روز شنبه ۲۴ ژانویه ۲۰۱۸، تصویب شد. در پیش‌نویس اولیه قطعنامه پیش‌بینی شده بود که ۷۲ ساعت پس از تصویب، آتش‌بس برقرار شود و ۴۸ ساعت پس از آن هم اجازه کمک‌رسانی و خروج از منطقه برای دریافت خدمات پزشکی داده شود. البته تاکنون چندین بار آتش‌بس در سوریه اعلام شده اما طرفین این جنگ توجهی به این قطع‌نامه‌های سازمان ملل نکرده‌اند و خود سازمان ملل نیز چندان پیگیر قطع‌نامه‌ها و مصوبات خود نیست.
قطعنامه آتش‌بس ۳۰ روزه در غوطه شرقی پس از بارها تعویق رای‌گیری به دلیل مخالفت‌های روسیه، بالاخره به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسید. شمار قربانیان بمباران و گلوله‌باران این منطقه تحت کنترل مخالفان در حومه دمشق به بیش از ۵۰۰ تن رسیده بود.
شورای امنیت سازمان ملل، شامگاه شنبه ۲۴ فوریه، با رای مثبت تمامی ۱۵ عضو خود، با پیش‌نویس آتش‌بس ۳۰ روزه در سوریه، موافقت کرد.
بشار جعفری، فرستاده دائم سوریه در سازمان ملل هم در این نشست حضور داشت.
این آتش‌بس یک‌ماهه امکان دسترسی امدادگران به غوطه شرقی، ارسال کمک‌های غذایی و دارویی و تخلیه بیماران و مجروحان را فراهم می‌آورد.
کویت همراه با سوئد قطعنامه آتش‌بس ۳۰ روزه را تهیه کرده بودند. قرار بود جمعه بر سر این قطعنامه رای‌گیری شود اما خواسته‌های روسیه، عضو دارای حق وتو شورای امنیت برای اصلاحاتی در متن آن باعث شد تا رای‌گیری به ظهر شنبه موکول شود. اما جلسه‌ای که برای ۱۱ صبح تنظیم شده بود، به دلیل مخالفت روسیه با برخی عبارت‌ها در قطعنامه بار دیگر به تعویق افتاد.
اختلاف‌نظر‌ها و بحث‌ها بر بند مربوط به آتش‌بس متمرکز بود. قرار بود تا آتش‌بس همه‌جانبه ۷۲ ساعت پس از اتخاذ و اجرای قطعنامه اجرایی شود. در آخرین نسخه قطعنامه و برای راضی‌کردن روسیه پیشنهاد شده تا آتش‌بس «بدون تاخیر» به اجرا درآید.
دیپلمات‌ها به خبرگزاری «رویترز» گفته بودند که روسیه نمی‌خواهد زمان دقیق آتش‌بس همه‌جانبه مشخص شود.
نیکی هیلی، سفیر ایالات متحده در سازمان ملل در این رابطه از روسیه انتقاد کرد و پس از رأی‌گیری گفت که روسیه «با تأخیر تصمیم به پیوستن به اجماع بین‌المللی را گرفته است.»
واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل نیز پس از رای‌گیری با وجود حمایت مسکو از آن نسبت به اجرایی‌شدنش تردید نشان داد. او گفت که برآورده‌شدن خواست شورای امنیت نیازمند «توافق‌های انضمامی روی زمین» در منطقه جنگ است.
بشار جعفری نیز پس از این رای‌گیری اعلام کرد که دولتش «به مبارزه با تروریسم متعهد است». اما هم‌زمان با تعویق رأی‌گیری بر سر قطعنامه بمباران غوطه شرقی ادامه، و شمار قربانیان غیرنظامی آنها افزایش یافت.
به گزارش گروه «دیده‌بان حقوق بشر سوریه»، یک گروه ناظر بر جنگ سوریه تا کنون بیش از ۵۰۰ غیرنظامی در بمباران‌های غوطه شرقی جانشان را از دست داده اند. ۱۲۳ کودک در میان این قربانیان به چشم می‌خورند.
امدادگران محلی در غوطه شرقی شنبه به خبرگزاری «رویترز» گفته بودند که بمباران و گلوله‌باران چنان شدید است که آنها دیگر توان شمردن قربانیان را نیز ندارند.
جنگنده‌ها برای یک هفته دائماً غوطه شرقی را در هم کوبیدند. بمباران غوطه شرقی یکی از مرگ‌بارترین کارزارهای بمباران مناطق تحت کنترل مخالفان اسد در جنگ هفت‌ساله در سوریه است و بسیاری از آن با نام «حلب دوم» یاد می‌کنند.
غوطه شرقی پیش از این بمباران‌ها در محاصره بود و ساکنان آن از فقدان مواد غذایی و بهداشتی و دارو رنج می‌کشیدند. کودکان پیش از بمباران‌ها بر اثر گرسنگی و بیماری جان می‌دادند.
امانوئل مکرون، رییس جمهوری فرانسه روز دوشنبه ۲۶ فوریه ۲۰۱۸، در یک تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان همتای ترکیه‌ای خود به او گفته است که آتش‌بس پیشهادی سازمان ملل متحد برای سوریه، شامل منطقه عفرین نیز می‌شود.
به گزارش خبرگزاری فرانس‌پرس، دفتر ریاست جمهوری فرانسه اعلام کرد، مکرون در مکالمه تلفنی با رییس جمهوری ترکیه به وی یادآوری کرد که این آتش‌بس ۳۰روزه شامل همه مناطق سوریه از جمله عفرین می شود و باید همه طرف‌های درگیر در هر نقطه‌ای از این کشور آتش‌بس را اجرا کنند.
این در حالی است که ترکیه روز دوشنبه ۲۶ فوریه، با اعزام نیروهای پلیس ویژه به منطقه «عفرین» در شمال غربی سوریه، اعلام کرد نیروهای این کشور خود را برای «نبرد جدیدی» علیه واحدهای حفاظت از خلق کرد آماده میکند.
رییس جمهوری فرانسه گفت، ترکیه، یکی از کشورهایی است که در مذاکرات آستانه برای پایان دادن به جنگ داخلی سوریه شرکت کرده و مسئولیتی بر عهده گرفت.
اما رییس ستاد کل نیروهای مسلح حکومت اسلامی ایران می‌گوید تهران و دمشق به قطعنامه آتش‌بس در سوریه «پایبند می‌مانند»، اما عملیات در حومه دمشق ادامه پیدا خواهد کرد. ترکیه نیز واکنش مشابهی در مورد عملیات خود در شمال سوریه(عفرین) نشان داده است.
محمد باقری، رییس ستاد کل نیروهای مسلح، روز یک‌شنبه ۲۵ ژانویه در جریان یک سخنرانی گفته است ارتش سوریه به‌دنبال «پاکسازی» آن کشور است. به‌گفته این مقام ارشد نظامی حکومت اسلامی ایران، «بخش‌هایی از حومه دمشق که در اختیار تروریست‌ها است مورد آتش‌بس نیستند و پاکسازی در آنها ادامه خواهد داشت.»
قطعنامه آتش‌بس سوریه، جبهه النصره، شاخه القاعده، و گروه موسوم به حکومت اسلامی(داعش) را در بر نمی‌گیرد.
سرلشکر باقری، گفته است قطعنامه فعلی با کمک «دوستان کشور سوریه» کمی «تعدیل شده» و «مبارزه با تروریست‌های نامداری مانند جبهه النصره ادامه دارد.» باقری افزوده است «حیطه‌هایی برای امنیت و آرامش و آتش‌بس مشخص شد» تا غیرنظامی‌ها در آن مناطق ساکن شوند.
هرچند محمد باقری به‌طور مشخص از یکی از گروه‌هایی که آتش‌بس شامل آن نمی‌شود، سخن گفته، اما دولت مرکزی سوریه بارها گروه‌های مختلفی از مخالفان خود را «تروریست» نامیده است.
ترکیه نیز روز یک‌شنبه ضمن استقبال از قطعنامه آتش‌بس، اما گفت عملیات علیه عفرین ادامه خواهد یافت. دولت ترکیه با یک سلسه عملیات نظامی هوایی و زمینی و آوردن گروه‌های تروریستی از نقاط دیگر سوریه به عفرین، همواره مردم عفرین را بمباران میکند و کوچک و بزرگ را به قتل می‌رساند. جالب است که دولت ارتش و ترکیه در عمق خاک صد کیلومتری سوریه به عفرین حمله کرده، اما مدعی است که یگان‌های مدافع خلق «تروریست» هستند! دولتی که حامی تروریسم است و خودش نیز مرتکب اعمال تروریستی علیه شهروندان ترکیه و سوریه و روژآوا می‌شود مدعی مبارزه با تروریسم است واقعا چه‌قدر مضحک و مسخره است! دولت و ارتش و پلیس مخفی(میت) ترکیه، در این هفت سال جنگ داخلی سوریه، همواره از گروه‌های تروریستی هم‌چون داعش حمایت کرده‌اند و هنوز هم حمایت میکند. ترکیه فراریان ارتش سوریه را در گروهی به نام «ارتش آزاد سوریه» جمع کرده، آنها را مسلح نموده و اکنون نیز در حمله به عفرین آنها را با خود همراه کرده است. اعمال و رفتار و اقدامات این گروه نیز همانند اقدامات داعش، القاعده، جبهه النصره، احرار الشام و غیره بی‌رحمانه و خشن است. اخیرا فیلم‌های ویدویی در شبکه‌هیا اجتماعی منتشر شده‌اند نشان می‌دهند که گروهی از آنها، چگونه یک زن عضو نیروهای مدافع خلق عفرین را وحشیانه مثله می‌کنند و یا راننده یک تراکتور را از پشت فرمان به پایان می‌اندازند و به گلوله می‌بندند و…
ترکیه در بیانیه خود افزوده است که ترکیه: «به مبارزه با سازمان‌های تروریستی که تمامیت ارضی و یک‌پارچگی سوریه را به خطر می‌اندازند» ادامه می‌دهد.
خود این مواضع حکومت‌های جنگ‌طلب و اشغالگر ایران و ترکیه، نشان‌دهنده این واقعیت غیرقابل انکار است که آنها و سایر دول دخیل در جنگ داخلی سوریه، چگونه سوریه را بین خود تقسیم کرده‌اند و در مناطق تحت اشغال‌شان قوانین خود را اجرا می‌کنند.
حمله نظامی هوایی و زمینی ترکیه به عفرین در شمال سوریه، در حالی یک ماهه می‌شود که مقامات سیاسی و نظامی ترکیه، ادعا کرده بودند که در طول چند روز وارد عفرین خواهند شد. ارتش ترکیه از روز ۳۰ دی در عملیاتی معروف به «شاخه زیتون» به منطقه مرزی عفرین در استان حلب سوریه یورش برده است.
واحدهای حمایت از خلق عفرین و دیده‌بان حقوق بشر سوریه، شنبه ۱۷ فوریه، ترکیه را به استفاده از اسلحه شیمایی در حمله به یک روستا در منطقه عفرین متهم کردند؛ این در حالی است که آنکارا این اتهام را رد کرده و آن را بی‌پایه و اساس خوانده است
بروسک حسکه، سخنگوی واحدهای حمایت از خلق، به خبرگزاری رویترز گفته که ترکیه، یک روستا در شمال غرب عفرین در نزدیکی مرزهای خود را بمباران کرده که در نتیجه آن، دستکم ۶ تن دچار مشکلات تنفسی شده‌اند؛ رویدادی که نشان از به کارگیری گازهای شیمیایی در این حمله دارد.
دیده‌بان حقوق بشر سوریه هم در این‌باره گفته که نیروهای ترکیه و گروه‌های هم‌پیمانش از نیروهای اپوزیسیون سوریه، یک روستا را هدف حملات خمپاره‌ای قرار دادهاند. این نهاد که مقرش در بریتانیا است، به نقل از منابع پزشکی در عفرین افزود دستکم ۶ نفر در نتیجه این حمله، دچار مشکلات تنفسی شدند.
خبرگزاری دولتی سوریه هم به نقل از یک پزشک در بیمارستان عفرین نوشت، در نتیجه حمله ترکیه ۶ تن دچار خفگی شدند.
رادیو آلمان نیز گزارش داده است که «کردهای سوریه ترکیه را به استفاده از سلاح شیمیایی متهم کردند.» «یگان‌های مدافع خلق» (YPG) ، اعلام کردند مدارکی در دست دارند که نشان می‌دهد ارتش ترکیه در سوریه از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرده است.
در هفته گذشته استفان دی میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه نیز از استفاده احتمالی از سلاح‌های شیمیایی در عفرین خبر داده بود.
رییس بیمارستان عفرین در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری آلمان گفته است که مجروحان با مشکلات تنفسی پس از حمله موشکی ترکیه به عفرین به این بیمارستان منتقل شده‌اند.
خبرگزاری رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک ترکیه در این باره اعلام کرده که این اتهام‌ها «تبلیغات سیاه» علیه ترکیه هستند و ترکیه هرگز در سوریه از سلاح‌های شیمیایی استفاده نکرده است.
رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه، هر کسی را که مخالف جنگ ترکیه علیه مردم عفرین است «تروریست» و یا «مدافع ترویست‌ها» می‌نامد و فرمان دستگیری آن فرد و جمع مخالف جنگ و خشونت می‌شود. برای مثال تهدید و دستگیری مسئولان اتحادیه پزشکان، اساتید دانشگاه‌ها، نمایندگان مجلس از حزب دمکراتیک خلق‌ها و…، به‌طور مداوم ادامه دارد. به همین شکل نیز به نظر می‌رسد اردوغان به ارتش نیز دستور داده است که چشم خود را ببندند و توپ و موشک و خمپاره خود را به سوی مردم عفرین شلیک کنند و کودکان و مردم بی‌دفاع را قتل‌عام کند.
اما در این میان، حدس و گمان‌ها در مورد سرانجام عملیات «شاخه زیتون» و تاثیرات احتمالی آن بر امنیت و ژئوپلیتیک سوریه و خاورمیانه به دردسری تازه برای بازیگران درگیر در جنگ سوریه از جمله کشورهای به اصطلاح «ضامن صلح؟!» بدل شده است.
به‌گزارش خبرگزاری آناتولی، رجب طیب اردوغان سه‌شنبه ۲۰ فوریه – یکم اسفند در نشست هفتگی حزب عدالت و توسعه، حزب حاکم ترکیه در مجلس این کشور و در سی‌ودومین روز حمله ارتش ترکیه به شمال سوریه ادعا کرد دخالت ترکیه به‌منظور ایجاد منطقه‌ای امن برای صدها هزار نفر از مردم این منطقه است.
اردوغان که دستور تسریع حملات ارتش ترکیه را صادر کرده است افزود: «آماده‌سازی در منطقه طول می‌کشد. در چند روز آینده، بسیار سریع، مرکز شهر عفرین محاصره خواهد شد.»
اردوغان در حالی این سخنان را گفته که فیصل مقداد، معاون وزیر خارجه سوریه روز سه‌شنبه اعلام کرد که این کشور با عملیات ترکیه در شمال سوریه مقابله خواهد کرد.
فیصل مقداد گفت: «ما علیه حضور ترکیه در شمال کشور و تجاوزش به ساکنان عفرین و مناطق دیگر اقدام خواهیم کرد. ارتش سوریه از تمامی خاک کشور دفاع خواهد کرد.»
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز روز سه‌شنبه به خبرگزاری اینترفاکس گفت بحران کنونی سوریه باید با مذاکره مستقیم آنکارا و دمشق حل شود.
بخش قابل توجهی از «یگان مدافع خلق» را زنان تشکیل می‌دهند
روز ۱۹ فوریه – ۳۰ بهمن مقامات کانتون عفرین، گفتند که با دولت سوریه برای حفاظت از عفرین به توافق رسیده‌اند و نیروهای دولتی به این منطقه اعزام خواهند شد اما هنوز چنین اقدامی صورت نگرفته است. ترکیه نیز تهدید کرده که اگر ارتش سوریه وارد این ماجرا شود پیامدهای سختی پیش رو خواهد داشت.
تلویزیون دولتی سوریه تصاویری هم از ورود نیروهای هوادار حکومت بشار اسد به منطقه عفرین را منتشر کرد که در پی توافق نیروهای کرد و دمشق برای رفع تهاجم ترکیه صورت می‌گیرد.
این تصاویر که روز سه‌شنبه اول اسفند پخش شدند نیروهای هوادار بشار اسد را با لباس‌های مخصوص استتار نشان می‌دهد.
به‌گزارش رویترز، مولود چاووش‌اوغلو سه‌شنبه ۲۰ فوریه – یکم اسفند گفت: «نیروهای دولتی سوریه هنوز به منطقه عفرین وارد نشده‌اند و هیچ دلیلی وجود ندارد که با اطمینان بگوییم که آنها این پروژه را پیش خواهند برد.»
هم‌چنین بکیر بوزداغ، معاون نخست‌وزیر و سخنگوی دولت ترکیه گفته است که اطلاعاتی که برخی رسانه‌ها در مورد استقرار نیروهای رژیم سوریه در عفرین منتشر کرده‌اند بی‌اساس و نادرست است. او که پس از نشست شورای وزیران به ریاست رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه سخن می‌گفت اعلام کرد که دولت تمام رویدادها را دنبال میکند و «بر اساس اطلاعات ارائه‌شده توسط نیروهای امنیتی، رژیم سوریه هیچ نیرویی را در منطقه عفرین مستقر نکرده است.»
بوزداغ «یگان‌های مدافع خلق» و «نیروهای دموکراتیک سوریه»، متشکل از کردها و عرب‌ها را دشمن ترکیه و سوریه خواند و گفت چنین تصمیمی توسط حکومت سوریه پیامدهای سنگینی برای تمام منطقه دارد و منجر به درگیری جدیدی در این کشور خواهد شد.
دوشنبه شب ۱۹ فوریه اردوغان با ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه و سپس حسن روحانی، رییس جمهوری ایران تلفنی تماس گرفت و درباره اوضاع سوریه، عفرین، ادلب و همکاری‌های سه‌جانبه در چارچوب نشست آستانه گفتوگو کرد.
بوزداغ در این زمینه گفت: «ترکیه، روسیه و ایران به گفتوگو درباره فعالیت مشترک در راه دست‌یابی به راه‌حلی برای سوریه ادامه می‌دهند و ابتدا در ۱۴ مارس – ۲۳ اسفند وزرای خارجه سه کشور در مسکو و سپس ۱۶ مارس – ۲۵ اسفند در تهران دیدار خواهند داشت. هم‌چنین انتظار می‌رود که یک نشست سه‌جانبه جدید با حضور رهبران ترکیه، روسیه و ایران سازماندهی شود.»
خبرگزاری آناتولی نوشته است اردوغان و روحانی در مکالمه تلفنی خود بر همکاری دو کشور در مبارزه با «گروه‌های تروریستی» نیز تاکید کرده‌اند.
شبکه سی‌ان‌ان ترکیه نیز گزارش داد که اردوغان در تماس با پوتین به او گفته است که حکومت سوریه در صورت اجرای توافق با «یگان‌های مدافع خلق کرد» و اقدام علیه عملیات نظامی ترکیه در عفرین با عواقبی روبهرو خواهد شد. اردوغان هم‌چنین از ادامه عملیات «شاخه زیتون» در شمال سوریه خبر داده است.
در همین حال «نیروهای دموکراتیک سوریه» گفته‌اند که حتی اگر نیروهای دولتی سوریه به عفرین بیایند هم‌چنان به سیاست غیرمتمرکز پایبند است. ریاض درار از مسئولان این نیرو، به خبرگزاری اسپوتنیک روسیه گفته است کردها به دمشق اجازه نمی‌دهند که در امور مدنی و اداری عفرین دخالت کنند.
از سوی دیگر، موج جدیدی از حملات جنگنده‌های ارتش سوریه و روسیه علیه مخالفان اسد در منطقه غوطه شرقی(حومه دمشق) که بنا به اعلام ناظران حقوق‌بشری در سوریه به کشته شدن تعداد زیادی از غیر نظامیان انجامیده، صدای اعتراض شورای امنیت که اتفاق بیشتر اعضایش در جنگ داخلی سوریه حضور دارند را نیز درآورده است.
غوطه شرقی در اطراف دمشق قرار دارد و از سال ۲۰۱۲ در دست شورشیان و تحت محاصره حکومت سوریه است. ارتش سوریه نیروهای خود در اطراف غوطه شرقی را تقویت کرده است.
سازمان ملل خواهان آتش‌بس فوری شده و وضعیت غیرنظامیان را خارج از کنترل دانسته است.
خشونت‌ها در غوطه شرقی پس از آن شدت می‌گیرد که بشار اسد، رییس جمهوری سوریه کوشیده تا با گسترش جبهه‌های جنگ در ماههای گذشته به جنگ هفت ساله این کشور پایان دهد.
بشار اسد و متحدانش از جمله روسیه و ایران هم‌زمان با گسترش جنگ، درصدد بودند تا مسیری دیپلماتیک را هم پیش ببرند، از جمله ایجاد «مناطق تنش‌زادیی.»
در این میان، غوطه شرقی که اکنون خشونت در آن بالا گرفته نیز از جمله مناطقی به شمار می‌آمد که قرار بود طرح تنش‌زدایی در آن اجرا شود. هرچند توافق برای تنش‌زادیی مشمول نیروهای سابق القاعده نمی‌شود، گروهی که حضوری اندک در غوطه شرقی دارد.
سایر گروه‌های شورشی روسیه و اسد را متهم می‌کنند که از گروه‌های تندرو به عنوان بهانه‌ای برای ادامه بمباران‌هایشان استفاده می‌کنند.
سوریه و روسیه تا کنون هیچ توضیحی درباره بمباران‌های جدید غوطه شرقی ارائه نداده‌اند. اما آنها غالبا اعلام می‌کنند که غیرنظامیان را هدف نمیگیرند.
در چنین روندی اگر به وضعیت جنگ در استان حما و استان ادلب نگاهی بیندازیم شاهد پیشروی نیروهای ارتش سوریه با پشتیبانی شبه نظامیان مورد حمایت ایران و نیروی هوایی ارتش روسیه به نواحی شمال شرقی استان ادلب و جنوب حلب هستیم، پیشروی که در مواردی حتی به بروز درگیری نظامی خونین میان نیروهای حامی اسد و نیروهای تحت حمایت ارتش ترکیه انجامیده است.
اکنون با توجه به تحولاتی که در طی هفته‌های اخیر به خصوص پس از آغاز مداخله نظامی ترکیه در شمال سوریه به وقوع پیوسته است، برخی تحلیل‌گران سیاسی، از بروز شکاف و تضاد منافع میان سه کشور ایران، ترکیه و روسیه و ناکامی آنان در برقراری ثبات نسبی در سوریه خبر می‌دهند.
اما به‌راستی بین مقامات ایران و روسیه از یک‌سو و ترکیه از سوی دیگر، آیا از عملیات نظامی ترکیه به عفرین و سوریه اختلاف نظر جدی و در بعد استراتژی کلان وجود دارد؟ آیا توافق صلح سه‌جانبه آستانه که ظاهرا هدف اصلی آن همکاری و هم‌گرایی در راستای کاهش تنش‌ها میان نیروهای درگیر در سوریه است در عمل موفقیت‌آمیز بوده یا با توجه به حمله ترکیه به شمال سوریه و ادامه پیشروی نظامی حامیان اسد و هم پیمانانش در ادلب و غوطه شرقی، این توافق به تنش و خشونت بیشتر در این کشور دامن زده است؟
اگرچه دولت حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه با چراغ سبز روسیه و ایران اقدام به مداخله نظامی علیه کانتون عفرین در روژآوا کرد، تحولات چند هفته اخیر نشان می‌دهد که اهداف استراتژیک و نظامی دولت اردوغان در شمال سوریه به‌طور کامل منطبق و هم‌سو با اهداف ایران و روسیه نبوده و عملیات نظامی ترکیه منحصرا به حذف نیروهای یگان‌های مدافع خلق(ی.پ.گ) و نیروهای سوریه دموکراتیک از نوار مرزی مشترک ترکیه و سوریه محدود نمی‌شود.
برای مثال، ارتش ترکیه ۹ روز پس از آغاز حمله به منطقه عفرین، در حالی که کنگره «آشتی ملی سوریه» به میزبانی روسیه در شهر سوچی در جریان بود، در اقدامی غیرمنتظره شبانه حدود یک‌صد خودروی جنگی و زرهی خود را از نواحی شمال غربی ادلب روانه منطقه «العیس» و تپه‌های راهبردی حومه آن در جنوب غربی استان حلب کرد تا در این منطقه استراتژیک(در فاصله ۳۰ کیلومتری شمال پایگاه هوایی ابوظهور) اقدام به برپایی پست دیده‌بانی کند. در واکنش به این اقدام ارتش ترکیه، نیروهای ارتش سوریه به همراه نیروهای تحت پشتیبانی حکومت اسلامی ایران، به روی خودروهای نظامی نیروهای مسلح ترکیه آتش گشودند و در نهایت نیروهای ترکیه در آن مقطع زمانی موفق به ایجاد پست مورد نظر نشدند.
ذکر این نکته ضروریست که طبق توافق صورت گرفته میان ایران، ترکیه و روسیه مبنی بر ایجاد «مناطق کاهش تنش» در ادلب و چند منطقه دیگر در سوریه، ترکیه مجاز است در مجموع ۱۲ پست دیده بانی در نواحی شمالی استان ادلب و اطراف منطقه عفرین راه اندازی کند. اما تلاش مصرانه ترکیه برای ایجاد این پایگاه دیده‌بانی در منطقه «العیس» که در مسیر پیشروی نیروهای ارتش سوریه و حامیانش قرار دارد و نیز درگیری با نیروهای حامی اسد بیش از هرچیز ناهماهنگی میان کشورهای طرفدار حکومت سوریه، یعنی ایران و روسیه(به‌عنوان مدافع حکومت سوریه) و ترکیه(به عنوان مخالف حکومت بشار اسد»، اختلاف مواضع میان آنان را آشکار می‌کرد.
ارتش ترکیه اما در تلاشی مجدد در ۵ فوریه موفق شد، با وجود کشته شدن یک نظامی خود در جریان درگیری با نیروهای حامی اسد، در همین منطقه اقدام به برپایی پست نظامی کند. اما نظر به این‌که این منطقه در شاهراه استراتژیک و بسیار حیاتی دمشق-حلب قرار دارد، تلاش ترکیه در عین حال از نوعی رقابت تنگاتنگ با سوریه و متحدان سرسختش(ایران و روسیه) برای کنترل این بزرگراه و نیز جلوگیری از پیشروی نیروهای حامی اسد به سمت شهرهای عمدتا شیعه نشین شمال ادلب(فوعه و کفریا) حکایت دارد.
با این تفاسیر می‌توان این چنین استنباط کرد که ترکیه از زمان آغاز جنگ در عفرین عملا در دو جبهه درگیر عملیات نظامی است، یکی در عفرین و دیگری در ادلب. اما نکته مهم این‌جاست که علاوه بر مسئله طولانی شدن عملیات نظامی ترکیه در عفرین و مبهم بودن اهداف دقیق اردوغان از این زورآزمایی نظامی در برابر مردم روژآوا، مسئله درگیری و تبادل آتش توپخانه میان ارتش ترکیه و نیروهای حامی ارتش سوریه در ادلب از یک‌سو باعث بروز شکاف موقت میان کشورهای «ضامن صلح» شده و از سوی دیگر تلاش‌ها، برای به حداقل رساندن خشونت‌ها در مناطق به اصطلاح عاری از تنش مانند ادلب و غوطه شرقی را ناکام گذاشته است.
اما در عین حال ابراز نگرانی مقامات ایران و روسیه از عملیات نظامی ترکیه و سایر تحولات اخیر در سوریه را نباید نشانه اختلاف نظر جدی و عمیق میان آنها، در بعد اصول کلی و استراتژی کلان‌شان در سوریه دانست.
از انتقادهای اخیر مقامات ایران و روسیه از عملیات «شاخه زیتون» نیز می‌توان این برداشت را کرد که ایران و روسیه، احتمالا در ابتدا تصور می‌کردند حمله نظامی ارتش ترکیه و شورشیان سوری موسوم به «ارتش آزاد سوریه» به منطقه عفرین در بازه زمانی کوتاه و با کم‌ترین تبعات امنیتی و سیاسی برای کشورهای ایران و روسیه به اتمام خواهد رسید. اما تهدیدهای مکرر اردوغان به کشاندن جنگ علیه نیروهای کرد شمال سوریه به شهر منبج(تحت کنترل نیروهای سوریه دموکراتیک)، به درازا کشیده شدن عملیات عفرین، درگیری نیروهای ترکیه با شبه‌نظامیان حامی اسد(از جمله شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران) در منطقه العیس و نیز چشم‌داشت ترکیه به برخی مناطق استراتژیک در ادلب به ویژه شرق اتوبان حلب – دمشق همگی منجر بدان شد تا ایران و تا حدی روسیه با وجود موافقت با اصل تلاش‌های اردوغان(یعنی به چالش کشیدن آمریکا در سوریه و تضعیف روژآوا) نسبت به اهداف و نیات واقعی ترکیه دچار ظن و تردید شوند.
نگرانی‌های ایران از دو موضوع عملیات عفرین و درگیری نیروهای ارتش ترکیه با نیروهای حامی اسد تا جایی پیش رفته که روحانی رییس جمهور اسلامی ایران نیز در نشست خبری هفته گذشته خود، در پاسخ به سئوال خبرنگار شبکه الجزیره در مورد عملیات عفرین به صراحت گفت: «این عملیات ثمری نخواهد داشت» و ایران می‌خواهد «این عملیات هر چه زودتر پایان پذیرد.»
صبح همان روز نیز روحانی و پوتین طی تماس تلفنی بر این موضوع تاکید کردند که حضور هرگونه نیروهای نظامی خارجی در خاک یک کشور باید با مجوز دولت آن کشور صورت پذیرد و خلاف این امر دخالت آشکار در امور یک کشور مستقل تلقی می‌شود. یک روز پس از اظهارات روحانی، مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در سفری از قبل اعلام نشده به تهران رفت و با همتای ایرانی خود محمد جواد ظریف و هم‌چنین با روحانی در خصوص تحولات سوریه و جنگ در عفرین به گفتوگو پرداخت.
سفر ناگهانی چاووش اوغلو به تهران به دنبال اظهارات مقامات ایران و روسیه، درباره عملیات نظامی کشورش در شمال سوریه بی‌گمان نشانه د‌ل‌خوری مقامات ترکیه از اظهارات طرف ایرانی بود. سرانجام در تماس تلفنی میان پوتین و اردوغان با روحانی قرار بر این شد که روسای جمهور سه کشور ضامن صلح در سوریه در نشست مشترکی در استانبول گردهم آیند تا در مورد اوضاع سوریه و تحولات بغرنج اخیر در عفرین و ادلب به بحث و مذاکره بپردازند.
مقابله با نفوذ آمریکا و جلوگیری از تجزیه سوریه بی‌شک جزو اهداف بلند مدت و مشترک ایران، ترکیه و روسیه قلمداد می‌شود، اما حکومت‌های ایران و روسیه با وجود همکاری‌هایشان در چارچوب روند صلح «آستانه» تا کنون نتوانسته‌اند توافق‌نامه «مناطق کاهش تنش» را آن‌طور که وعده داده بودند به‌طور کارآمد اجرا کنند. بر عکس، آن‌چه در مناطقی هم‌چون غوطه شرقی و ادلب و حما(صرف‌نظر از اوضاع عفرین) میان نیروهای حامی اسد و مخالفانش در جریان است، گواه این مدعاست که این توافق‌نامه تنها به تنش و خشونت بیشتر بین نیروهای درگیر و افزایش تلفات میان غیرنظامیان در سوریه دامن زده است.
به هر جهت شاید بتوان گفت یکی از دلایل اصلی بروز تنش اخیر میان ایران، ترکیه و روسیه و نیز تشدید خشونت‌ها و ناهماهنگی‌ها در «مناطق کاهش تنش» این باشد که روسای جمهور روسیه و ترکیه و ایران از بعد داخلی و افکار عمومی تحت فشار هستند. از یک‌سو پوتین خود را برای انتخابات ریاست جمهوری روسیه آماده میکند و از این‌رو، به سر انجام رساندن پرونده سوریه می‌تواند وی را رهبری قدرتمند و موفق نزد افکار عمومی نشان دهد.
از سوی دیگر، اردوغان نیز به‌طور مشابه می‌کوشد تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری ترکیه(سال آینده) به مردم ترکیه نشان دهد با قاطعیت در برابر دشمنان خارجی(آمریکا و کردها) ایستادگی کرده است و سهم ترکیه از جنگ سوریه را هم خواهد گرفت. برای ایران نیز جنگ هفت ساله در سوریه هزینه جانی و مالی سنگینی داشته و افکار عمومی نسبت به آن بدبین شده‌اند.
اکنون به‌نظر می‌رسد بر سر اسرائیل نیز بین مفامات ایرانی و روسی اختلاف نظر به وجود آمده است. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه، دوشنبه گذشته و در حضور همتای ایرانی‌اش، محمدجواد ظریف، سخنان هفته گذشته قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، در خصوص «حتمی بودن نابودی اسرائیل» را مورد انتقاد قرار داد و آن را غیرقابل قبول خواند.
به‌گزارش رسانه‌های روسیه و اسرائیل، لاوروف که روز دوشنبه ۳۰ بهمن در همایش بین‌المللی اندیشکده والدایی، مرکز مطالعات وابسته به کاخ کرملین، سخن می‌گفت، تاکید کرد که اظهاراتی در مورد محو اسرائیل از نقشه دنیا پذیرفتنی نیست.
لاوروف این نکته را در پاسخ به پرسش یک خبرنگار عرب که موضع او را در خصوص اظهارات هفته گذشته قاسم سلیمانی جویا شده بود، عنوان کرد.
وزیر خارجه روسیه گفت که کشورش «بارها تصریح کرده که اظهاراتی مانند این‌که اسرائیل به عنوان یک کشور صهونیستی باید نابود شده و از نقشه جغرافیا پاک شود، قابل قبول نیست»، و افزود «این شیوه‌ای کاملا اشتباه برای پیش‌برد منافع یک کشور است.»
قاسم سلیمانی در مراسم دهمین سال کشته شدن عماد مغنیه، فرمانده شاخه نظامی حزب‌الله لبنان در تهران، گفت که «تقاص خون عماد مغنیه، شلیک موشک و کشتن یک نفر نیست؛ تقاص این خون‌ها، نابودی رژیم صهیونیستی(اسرائیل) است و دشمن می‌داند که این یک امر حتمی است؛ این وعده الهی است که حتما تحقق پیدا خواهد کرد.»
از گزارش‌ها در خصوص همایش دو روزه موسسه والدایی مسکو که دوشنبه ۱۹ فوریه با سخنرانی وزیران امور خارجه روسیه و ایران کار خود را آغاز کرد، چنین برمی‌آید که انتقادهای روشن لاوروف از موضع حکومت اسلامی ایران در خصوص «نابودی اسرائیل» با واکنش صریح وزیر خارجه حکومت اسلامی ایران روبهرو نشده است.
وزیر خارجه روسیه در همایش والدایی در خصوص برخورد شدید مرزی اسرائیل و سوریه نیز اظهار نظر کرد؛ روز شنبه بیست و یکم بهمن ابتدا اسرائیل از رخنه «پهپاد ایرانی» از آسمان سوریه به حریم خود و سپس حملات واکنشی به آن و هم‌چنین از سقوط یک جنگنده خود خبر داد.
نتانیاهو یک‌شنبه ۱۸ فوریه در همایش امنیتی مونیخ نیز آن‌چه را که بال «پهپاد ایرانی» رخنه کرده به آسمان اسرائیل نامید، بر سر دست گرفت و در سخنانی بی‌سابقه گفت اسرائیل ممکن است علیه خود ایران هم اقدام کند.
اما ظریف نیز که در همایش مونیخ حضور داشت، سخنان نخست‌وزیر اسرائیل را «یک سیرک مضحک» توصیف کرد.
در حالی که هجوم هوایی و زمینی ارتش ترکیه به کانتون عفرین در شمال سوریه در سی و دومین روز ادامه دارد، صالح مسلم مسئول روابط خارجی جنبش جامعه دمکراتیک «تَو-دَم» در برلین پایتخت آلمان یک کنفرانس خبری در این‌باره برگزار کرد.
صالح مسلم با اعلام آن‌که ترکیه از گروه‌های تروریستی القاعده و داعش برای حمله به کانتون عفرین استفاده کرده است گفت حکومت ترکیه در پی احیای امپراتوری عثمانی است و در مورد میثاق ملی صحبت میکند که مناطق روژآوا و حلب تا کرکوک و موصل را دربر می‌گیرد.
وی گفت نزدیک به یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از جمله ۴۰۰ هزار جنگ‌زدە سوری در عفرین سکونت دارند و به همراه نیروهای سوریه دمکراتیک در حال دفاع از مناطق سکونت خود هستند. ترکیه با تسلیحات ناتو، مردم عفرین از جمله کودکان را هدف حمله قرار داده و مرتکب کشتار شده است.
مسلم، با انتقاد از مواضع بین‌المللی در این‌باره گفت جامعه جهانی به بیان «غیرنظامیان نباید کشته شوند» اکتفا کردە و چشم خود را بر استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه مردم عفرین بستەاند.
وی در پاسخ به سئوال خبرنگاران در مورد توافق با حکومت سوریه برای اعزام نیرو به عفرین هم گفت: دفاع از عفرین از وظایف حکومت سوریه است اما تاکنون توافقی در این زمینه صورت نگرفته است. ما خواستار تجزیه سوریه نیستیم اما از سیستم دمکراتیک خود دفاع خواهیم کرد و حکومت سوریه در صورت قبول این سیستم می‌تواند بیاید و از مرزهایش دفاع کند. اگر بدون توافق و با همان منطق سنتی حکومت بعث بخواهند به عفرین وارد شوند از خود دفاع خواهیم کرد.
مسئول روابط خارجی تودم یادآوری کرد روسیه پیش از حمله ترکیه پیشنهاد داده بود که عفرین به حکومت سوریه واگذار شود اما این تصمیم پذیرفتنی نیست و مردم منطقه هم‌چنان باید محل سکونت خود را در چارچوب خودمدیریتی دمکراتیک در یک ساختار غیر مرکزی اداره کنند.
صالح مسلم تاکید کرد یگان‌های مدافع خلق در کانتون عفرین تسلیم هیچ طرفی نمی‌شوند و به مقاومت خود ادامه خواهند داد.
دولت ترکیه برای جلوگیری از اعتراضات مردمی، هم چان به سیاست حالت فوق‌العاده ادامه می‌دهد. در این حالت، نیروهای امنیتی و پلیس، به هر کسی مشکوک شدند و هر جایی خواستند وارد شوند نیازی به اجازه مقامات قضایی ندارند و مستقیما می‌توانند اقدام کنند. از این‌رو، پلیس ترکیه به بازداشت و حبس فعالان مدنی و سیاسی و سیاست‌مداران ادامه می‌دهد. گفته می‌شود از آغاز حملات نظامی ترکیه در سوریه، حدود ۹۰۰ نفر در ترکیه بازداشت شده‌اند. اتهام این افراد «انجام تبلیغات تروریستی» عنوان شده است.
طبق اعلام وزارت کشور ترکیه، ۵۸۷ تن از افراد مزبور به دلیل نوشته‌ها و اظهارات‌شان در شبکه‌های اجتماعی بازداشت شده‌اند. بازداشت باقی افراد یادشده به علت شرکت آنان در تظاهرات و گردهمایی‌های اعتراضی بوده است.
از جمله کسانی که بازداشت شده‌اند نورجان بایسال، روزنامه‌نگار و فعال مدنی معروف است. تحقیقات علیه این فعال مدنی که به اتهام «انجام تبلیغات تروریستی» بازداشت شده، هم‌چنان ادامه دارد. نمایندگان عضو حزب دمکراتیک خلق‌ها که طرفدار حقوق مردم کرد و حقوق اقلیت‌ها به شمار می‌رود نیز متهم به اتهامی مشابه شده‌اند.
دولت ترکیه روز سه‌شنبه ۳۰ ژانویه – ۱۰ بهمن، اقدام به دستگیری ۱۱ نفر از اعضای ارشد اتحادیه پزشکان ترکیه نموده است. اتحادیه پزشکان ترکیه در بیانیه‌ای که درباره جنگ عفرین و عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه منتشر کرده بودند، این جنگ را یک «بیماری اجتماعی» نامیده بودند. به باور این اتحادیه، این جنگ مشکلات بسیاری را در پی خواهد داشت و باعث ایجاد زیان‌های جبران ناپذیر خواهد شد.
در بیانیه اتحادیه پزشکان ترکیه که با شعار «نه به جنگ» منتشر شده از خواست برقراری بی درنگ صلح پشتیبانی شده است. انتقاد اتحادیه پزشکان ترکیه باعث خشم اردوغان، رییس جمهور این کشور شده است. اردوغان در سخنرانی خود، اتحادیه پزشکان را «هواخواهان تروریست‌ها» خوانده بود.
او گفته بود که نمایندگان اتحادیه پزشکان ترکیه «افراد هوشمند و روشنفکری» نیستند. آنها «باند بردگانی» هستند که نمی‌اندیشند و در شمار «نوکران امپریالیسم» محسوب می‌شوند.
این اتحادیه ۸۳ هزار عضو دارد و عملا بار ۸۰ درصد از خدمات پزشکی سراسر ترکیه بر دوش این اتحادیه است. این اتحادیه از زمان شروع عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه، وظیفه درمان مجروحان این جنگ را برعهده داشته است.
سازمان عفو بین‌الملل روز سه‌شنبه ۳۰ ژانویه، از بازداشت مخالفان جنگ در ترکیه به شدت انتقاد کرد و خواستار آزادی فوری همه کسانی شد که در این رابطه دستگیر شده‌اند.
کارشناس امور ترکیه سازمان عفو بین‌اللملل، آندرو گاردنر گفته است که بیانیه اتحادیه پزشکان ترکیه در محکوم کردن جنگ کاملا منطقی و مشروع بوده است. گاردنر از سیاست دولت ترکیه در رابطه با دستگیری این افراد انتقاد کرد و گفت: «این کاملا غیر منطقی است که افراد تنها به صرف بیان صلح‌آمیز نظر خود مورد حمله و یورش قرار بگیرند.»
در عین عال اتحادیه جهانی پزشکان (WMA) نیز دستگیری اعضای شورای مرکزی اتحادیه پزشکان ترکیه را محکوم کرده و خواستار آزادی همکاران خود در ترکیه شده است.
دادگاهی در ترکیه روز جمعه ۱۶ فوریه – ۲۷ بهمن، شش خبرنگار از جمله برادران آلتان را به حبس ابد محکوم کرد. این خبرنگاران در راستای پرونده کودتای نافرجام دو سال پیش، در دادگاه محاکمه شدند.
مهمت آلتان، استاد اقتصاد و خبرنگار و برادرش احمد آلتان که او هم خبرنگار است، متهم شدند که یک روز پیش از کودتا و در جریان برنامه تلویزیونی، پیام‌هایی را به شکل رمز دادهاند. نازلی ایلیجاک، دیگر خبرنگار در میان متهمان این پرونده است. تمامی خبرنگاران این پرونده، اتهام‌های مطرح شده را رد کرده‌اند.
به گزارش صدای آمریکا، این پرونده نگرانی‌ها از وضعیت استقلال قضایی و آزادی بیان در ترکیه تحت زمامداری رجب طیب اردوغان را بیشتر کرده است. از زمان کودتای نافرجام در ترکیه، بیش از ۵۰ هزار تن روانه زندان شده و بیش از ۱۵۰ هزار تن هم پاکسازی شده‌اند.
خبر حکم این دادگاه را «تی آر تی خبر» که رسانه‌ای دولتی است اعلام کرده. از میان شش متهم یاد شده، سه نفرشان از پیش و به مدت ۱۷ ماه در زندان بوده‌اند.
دادگاه قانون اساسی ترکیه پیش‌تر حکم آزادی مهمت آلتان را صادر کرده و گفته بود دستگیری او، نقض حقوق فردی او به شمار می‌آید. با این حال دادگاه کیفری نظر دادگاه قانون اساسی را محترم نشمرد و تصمیم گرفت او را تا زمان اجرای دادگاه در زندان نگه دارد.
این حکم در حالی صادر شد که دادگاهی دیگر در روز جمعه، حکم آزادی دنیز یوسل، خبرنگار آلمانی – ترکیه‌ای را که بیش از یک سال و بدون هیچ اتهامی در بازداشت به سر می‌برد، صادر کرد.
احمد آلتان به دلیل گفتن یک جمله در تلویزیون، دستگیر و متهم شده است. او گفته بود: «دلیل هر کودتای نظامی که پیش از این در ترکیه انجام شده هرچه می‌خواهد باشد، اردوغان در حال حاضر همان راه را دارد می‌رود.»
در همان برنامه تلویزیونی، مهمت آلتان به «یک ساختار دیگر» در درون دولت اشاره کرده و گفته بود این ساختار دیگر، مشغول نظاره دقیق شرایط است تا وارد عمل شود.
دادستان‌های پرونده می‌گویند این جملات در تلویزیون، پیام‌های رمز به طرفداران فتح الله گولن بوده است. آنکارا می‌گوید کودتای نافرجام دو سال پیش، زیر سر فتح الله گولن بوده است. گولن این اتهام را رد کرده است.
دیوید کی، گزارشگر آزادی بیان سازمان ملل صدور این احکام در ترکیه را نمادی از سرکوب آزادی های اساسی در این کشور خوانده است. وکیل برادران آلتان گفت نسبت به این حکم درخواست تجدید نظر خواهد کرد.
رجب طیب اردوغان، که دیوانه‌وار فرمان‌های خشونت و سرکوب صادر میکند اخیر به حامیانش وعده داده که قانون پیگرد و مجازات زنای محصنه را بار دیگر بازگرداند. او هم‌چنین از بازگرداندن مجازات اعدام نیز دفاع کرده است.
اردوغان سه‌شنبه ۲۰ فوریه – یکم اسفند در جمع حامیانش در آنکارا گفت:
«باید خودانتقادی کنم. در فرآیند پیوستن به اتحادیه اروپا مرتکب خطا شدیم… باید مقررات‌مان درباره زنای محصنه را بازبینی کنیم و شاید آن را در کنار قوانین مربوط به آزار جنسی بیاوریم.»
زنای محصنه به رابطه جنسی خارج از ازدواج گفته می‌شود که دستکم یکی از طرفین آن متاهل باشد.
رییس‌جمهوری مستبد و اسلام‌گرای ترکیه ادعا کرد که ارزش‌های اخلاقی جامعه ترکیه با اتحادیه اروپا در مورد روابط جنسی فرق میکند.
دولت ترکیه در سال ۲۰۰۴، در بسته اصلاحات قوانین کیفری برای برآوردن پیش‌نیازهای پیوستن به اتحادیه اروپا که شکنجه را ممنوع اعلام می‌کرد، ابتدا جرم‌انگاری زنای محصنه را گنجاند. اما «قانون زنا» با واکنش شدید در داخل و خارج ترکیه، به‌ویژه از سوی اتحادیه اروپا مواجه شد و از سوی دولت پس گرفته شد.
اردوغان سه‌شنبه، هم‌چنین درباره امکان بازگرداندن مجازات اعدام گفت که «این مسئله مهمی به خاطر رابطه‌اش با جرایم تروریستی است و تغییرات در قانون اساسی راجع به مجازات اعدام در آینده مدنظر قرار گرفته می‌شود.»
دولت ترکیه می‌خواهد در بسته‌ای از قوانین کیفری پیشنهادی که بر برخورد با آزار جنسی کودکان تمرکز دارد، مجازات اعدام را بگنجاند. جرم‌انگاری زنای محصنه نیز به گفته اردوغان بخشی از این بسته خواهد شد.
زنای محصنه تا ۱۹۹۶ در ترکیه ممنوع بود اما قانون آن با سخت‌گیری چندانی اجرا نمی‌شد. دادگاه قانون اساسی ترکیه در آن سال قانون زنا را به خاطر تبعیض‌آمیز بودن علیه زنان لغو کرد. در قانون پیشین مردان زمانی متهم می‌شدند که یک رابطه جنسی طولانی‌مدت داشتند، اما زنان با یک‌بار رابطه جنسی نیز تحت تعقیب قرار می‌گرفتند.
دولت اردوغان بارها از سوی مخالفانش به اسلامی‌سازی قوانین جمهوری لائیک ترکیه برای تثبیت قدرت خود متهم شده است.
حقیقتا جهان امروز به‌ویژه سوریه، به مرحله خطرناکی رسیده است به‌طوری که زیگمار گابریل، وزیر امور خارجه آلمان در «کنفرانس امنیتی مونیخ» نسبت به تحولات بین‌المللی اقرار و ابراز نگرانی کرد. خبرگزاری آلمان روز شنبه ۱۷ فوریه – ۲۸ بهمن در گزارش خود از «کنفرانس امنیتی مونیخ» به بخشی از اظهارات مهم وزیر امور خارجه آلمان پرداخت.
گابریل از سیاست‌های ایالات متحده آمریکا و دولت ترامپ انتقاد کرد. به باور او تصمیم‌ها و رفتار سیاسی دولت‌مردان آمریکا غیرقابل پیش‌بینی و محاسبه شده و همین امر از اعتمادپذیری به سیاست آمریکا کاسته است.
وزیر امور خارجه آلمان با اشاره به این موضوع که روسیه و چین، نظم لیبرالی کشورهای غربی را به چالش کشیده‌اند، از آمریکا خواست به همکاری تنگاتنگ با شرکای اروپایی‌اش پایبند باشد.
زیگمار گابریل در بخش دیگری از سخنان خود به جنگ داخلی سوریه اشاره کرد و گفت که این جنگ پس از گذشت ۶ سال به جنگ نیابتی بین قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بدل شده است.
وزیر امور خارجه آلمان، از احتمال سرایت خطر جنگ سوریه به دیگر کشورها و به‌ویژه خطر رویارویی بین متحدان آلمان نیز سخن گفت.
رییس کنفرانس امنیتی مونیخ نیز پیش از آغاز این کنفرانس از روز جمعه ۱۶ فوریه – ۲۷ بهمن در مونیخ، با تاکید نسبت به بروز جنگ‌های جدید در جهان هشدار داد. او در گفتوگو با خبرنگار شبکه رادیویی «دویچلندفونک» آلمان گفت: «ما از زمان فروپاشی اتحاد شوروی تاکنون در سراسر جهان با چنین خطر بالایی در درگیری‌های نظامی میان ابرقدرت ها روبهرو نبوده‌ایم.»
ولفگانگ ایشینگر بر این نظر است که جو بی‌اعتمادی میان مسکو و واشینگتن بسیار افزایش یافته و «شرایطی بدتر از این نمی‌تواند به‌وجود آید.» او در ادامه گفت همین جو بی‌اعتمادی می‌تواند به برخوردهای نظامی ناخواسته بیانجامد.
از روز جمعه ۵۰۰ سیاست‌مدار و کارشناس امور جهانی در شهر مونیخ، محل برگزاری کنفرانس سالانه امنیتی مونیخ، گرد هم آمده بودند. این همایش هر سال در ماه فوریه در هتل بایریشرهوف در شهر مونیخ آلمان انجام می‌گیرد.
در همایش امسال ۲۱ ریس جمهوری و نخست وزیر و هم‌چنین شمار بسیاری از وزرای کشورهای مختلف جهان شرکت داشتند. از جمله مقامات برجسته این کنفرانس پترو پوروشنکو، رییس جمهوری اوکراین، ترزا می، نخست وزیر بریتانیا، ادوارد فیلیپ، نخست‌وزیر فرانسه، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، بینالی ییلدیریم، نخست وزیر ترکیه، اورزولا فون درلاین، وزیر دفاع آلمان، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، و جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا و… بودند.
از ایران نیز محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، در این کنفرانس شرکت داشت و از عربستان سعودی نیز عادل الجبیر، وزیر امور خارجه این کشور.
کنفرانس امنیتی مونیخ یکی از مجمع‌های بزرگ و مهم در عرصه امنیت جهان است. در هیچ کنفرانس امنیتی دیگری این همه مقام برجسته ملی و جهانی گرد هم نمی‌آیند. تنها موضوع‌های کنفرانس نیستند که کارشناسان را به خود جذب می‌کنند، آنها در این کنفرانس امکان تبادل نظر با کارشناسان و مقام‌های برجسته دیگر کشورهای جهان را دارند.
دولت آلمان، نسبت به ادامه درگیری‌های نظامی در شمال سوریه ابراز نگرانی کرده است. «تاگس‌شاو»، سایت خبری شبکه یک آلمان، در گزارشی در همین رابطه به مواضع دولت آلمان در قبال حملات ترکیه به مواضع یگان‌های مدافع خلق در منطقه عفرین اشاره کرده است.
اولریکه دمر، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان، اعلام کرده است: «دولت آلمان با نگرانی گزارش‌های مربوط به عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه را دنبال میکند.» او تصریح کرده است که دولت آلمان خواستار خاتمه منازعات در شمال سوریه و آغاز کار امدادرسانی به مردم این منطقه است.
در عین معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان در عین حال با اشاره به حملات مکرر نیروهای وابسته به «دولت اسلامی»(داعش) به خاک ترکیه، نگرانی‌های این کشور در مرزهای مشترک خود با سوریه را مشروع دانسته است. در حالی که نه تناه داشع به مرزهای ترکیه حمله نرکده، بلکهه براساس صدها سند و گزارش و فیلم و تصویر داعش همکاری بسیاری نزدیکی با دولت ترکیه داشته و از کمک‌های ترکیه نیز برخوردار بوده است. آن‌هم دولت آلمان در حالی که چنین موضع دوپهلویی را گرفته که داعش توسط نیروهای مدافع خلق روژآوا شکست خورده و اکنون ارتش ترکیه با تانک‌های جدید آلمانی، به عفرین حمله کرده است.
جالب‌تر آن است که اولریکه دمر، هم‌چنین اشاره کرده است که در شرایط کنونی نمی‌توان درباره این‌که آیا عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه نقض حقوق ملل است یا نه داوری کرد.
گزارش‌ها حکایت از آن دارد که ارتش ترکیه در عملیات نظامی خود از زره‌پوش‌های «لئوپارد-۲» استفاده کرده است که ساخت آلمان است.
اما سوریه برای حکومت اسلامی ایران، ارزشی استراتژیک دارد. جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران صراحتا می‌گوید کار ما تضمین استحکام سیاسی، روانی، اقتصادی و نظامی سوریه است. او و سایر سران حکومت اسلامی و در راس هم خامنه‌ای پنهان نمی‌کنند که امنیت ملی سوریه و حکومت اسلامی به یکدیگر گره خورده‌اند.
تا چندی پیش حضور نیروهای نظامی ایران در سوریه کتمان و کشته شدن‌شان پنهان می‌شد. حالا دیگر خبرهای کشته شدن سپاهیان و بسیحیان در سوریه بیش از پیش رسانه‌ای می‌شود. می‌گویند که آنها در رویارویی با «گروه‌های تکفیری» کشته شده‌اند و کشته شدگان را «مدافعان حرم» می‌خوانند، در حالی که اصرار دارند دایره حضور به خدمات مستشاری محدود است.
پس از توافق هسته‌ای، حکومت اسلامی بیشتر از به دنبال اهرم دیگری برای قدرت‌نمایی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است. حکومت اسلامی ایران در این نبرد قدرت تنها نیست. عربستان، ترکیه و قطر هم سهمی برای خود می‌طلبند. زورآزمایی قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای بر سر بشار اسد نیست، بحث بر سر خود سوریه به‌عنوان یک آوردگاه و سهم‌خواهی این و آن است؛ اما آیا این تقسیم غنیمت مسالمت‌آمیز خواهد بود؟
ترکیه در میان کشورهای برآمده از تجزیه عثمانی، از بسیاری جهات متفاوت بود. زیرا برخلاف سایر کشورهای جدیدالتاسیس خاورمیانه، بوروکراسی سیاسی و نظامی عثمانی برای اداره کشور جدید موجود بود. دوم آن‌که با پیش‌بینی فروپاشی امپراطوری عثمانی از دو دهه پیش‌تر، گروه ترکان جوان به برنامه‌ریزی برای استقرار حاکمیت ترکی در آناتولی پرداخته و در این راستا قبلا نابودی ارمنی‌ها و سپس اخراج میلیون‌ها یونانی را به پایان برده بود. بنابراین، در هنگام اعلام جمهوری ترکیه در ۱۹۲۳، حاکمان این کشور تا حد زیادی با کشوری یک‌دست سروکار داشتند. تنها مانع برای آنها جمعیت قابل توجه مردم کرد بود که می‌بایست حل و همانندسازی و یا سرکوب می‌شدند.
در سال‌های پیش از اعلام جمهوری، طی جنگ‌هایی با کشورهای اروپایی، ترک‌ها موفق به شکل دادن جغرافیای سیاسی کنونی خود شدند. با این وجود این مخاصمات، دیری نپایید تا ترکیه به‌عنوان متحد اروپای غربی از اهمیت اساسی برخوردار شد. یعنی ترکیه نه تنها خط مقدم مقابله با نفوذ کمونیسم بود، بلکه از آن مهم‌تر بر تنگه‌های بسفر و داردانل مسلط بود و دسترسی شوروی سابق(و روسیه کنونی) را به دریای آزاد محدود می‌کرد و میکند. بنابراین، اهمیت استراتژیک ترکیه پس از پایان جنگ سرد کاهش نیافت. اما بدلیل نگرانی همیشگی از مردم کرد، ترکیه همواره بخش مهمی از هر توافق‌نامه امنیتی و نظامی با کشورهای منطقه بوده که با هدف خیزش و سرکوب جنبش‌های مردم کرد، منعقد شده است. از سوی دیگر، غرب نیز بدلیل جایگاه استرتژیک ترکیه در قبال این اقدامات عکس‌العمل مناسبی بروز نداده و هنوز هم نمی‌دهد.
اگرچه ترکیه از تحولات اخیر منطقه کاملا متاثر شده، اما در جهت هماهنگی با آنها هنوز تغییری در اهداف سیاسی و ساختار کلی خود نداده است و کماکان بر این تصور است که با حاکمیت عرب‌های سنّی مذهب در سوریه، امکان عثمانی‌گری مهار مردم کردها و غیره فراهم شود. به موازات این هدف، با حمایت آشکار و نهان از داعش، حاکمیت ترکیه انتظار داشت تا شاهد شکست روژآوا باشد. ترکیه حاضر به درک این واقعیت نیست که تحولات منطقه برگشت‌ناپذیر بوده و باید خود را متحول نماید.
مناطق کردنشین سوریه در شمال خاوری، شمال و شمال باختری این کشور قرار دارند و بخش‌هایی از استان‌های حسکه، رقه و حلب را در برمی‌گیرند. کردها حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد کل جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند. مردم روژآوا از زمان آغاز جنگ سوریه در سال ۲۰۱۱، سه کانون مستقل در شمال سوریه ایجاد کرده‌اند. در طول جنگ داخلی سوریه، هم نیروهای بشار اسد و هم نیروهای روژآوا از رویارویی مستقیم با یکدیگر پرهیز کرده‌اند.
دول امپریالیستی فرانسوی و بریتانیایی در قرارداد ۱۹۱۶، سایکس- پیکو مرزهای بسیاری از کشورهای خاورمیانه را ترسیم کردند. مرزهایی که گروه‌های همگن ملی یا مذهبی را چند تکه کرد و هر تکه را در کشوری قرار داد: مانند سوریه با ترکیبی از سنی و علوی و کردها، یا عراق با ترکیبی از سنی و شیعه و کردها، و یا لبنان با ترکیبی از مسیحی و شیعه و سنی‌ها.
صد سالی که از شکل‌گیری کشور سوریه سپری شده با فراز و نشیب‌ها و تحولات بزرگی همراه بوده است. طی این سالیان، حکومت‌ها در سوریه آمدند و رفتند و به نوبت ایدئولوژی‌ها و ساختارهای سیاسی خاص خود را اعمال نمودند، اما هیچیک از این تحولات منجر به آن نگردید تا کشوری -که از در کنارهم نهادن سه گروه «اصلی» – ملی، مذهبی و قبیله‌ای متفاوت تشکیل شده بود – به یک نظام سیاسی پایدار و توسعه یابنده دست یابد. هم‌اکنون دنیا شاهد کشوری است که مردم تشکیل‌دهنده آن نه تنها به یکدیگر اعتماد ندارند بلکه حتی باور به همزیستی در آینده را نیز از دست دادهاند.
اما بازیگران جنگ داخلی سوریه را می‌توان در چهار گروه دسته بندی کرد: اول؛ گروه‌های درون سوریه با تعلقات گوناگون ملی- مذهبی و ایدئولوژیک. دوم؛ کشورهای منطقه. سوم؛ کشورهای قدرتمند خارجی؛ و چهارم؛ سازمان‌های تروریستی.
چنین طیف گسترده‌ای از بازیگران درگیر تحولات سوریه شده‌اند، دلیل این امر پیش از هرچیز سیاست تغییر جغرافیای سیاسی این کشور و منطقه خاورمیانه است. اقدامات هر یک از این بازیگران باعث می‌شود تا روند تحولات بعدی سوریه در مسیر متفاوتی جریان یابد. تحقق نهایی هر یک از این وضعیت‌ها به روند تحولات و توانایی بازیگران در عرصه‌های سیاسی و نظامی، و نیز به میزان هم‌سویی آنها با سایر بازیگران و ایجاد ائتلافی قدرتمندتر در جهت پیگیری اهداف مشترک بستگی دارد از جمله: حفظ جغرافیای سیاسی و تداوم حاکمیت علوی‌ها؛ حفظ جغرافیای سیاسی واستقرار دموکراسی انتخاباتی؛ حفظ جغرافیای سیاسی و استقرار حکومت فدرال منطقه‌ای برای عرب‌های سنّی، عرب‌های علوی و کردها؛ تجزیه سوریه به سه کشور مستقل برای عرب‌های سنی، عرب‌های علوی و کردها.
اما سیاست‌های جاری در کانتون‌های روژآوا، خارج از اراده بازیگران جهانی، منطقه‌ای و داخلی سوریه است، می‌تواند ساختار سیاسی و اجتماعی نوآورانه و درعین حال کارآمدی خود را به سراسر سوریه انتقال دهد. این ساختار شش سال جنگ‌های داخلی سوریه، هم مردم خود را از کشتار و ویرانی حفظ کرده و هم یک سیستم دمکراتیک مردمی مثبت، موجه و قدرتمندی را ایجاد کرده است. سیستمی که برای کل خاورمیانه مناسب و عملی و امکان‌پذیر است. روژوا هر بار مورد تهاجم داعش و دیگر گروه‌های ترویستی و اکنون با تروریسم دولتی ترکیه درگیر است توانسته با بسیج توده‌ای آنها را شکست دهد. در حالی که همه گروه‌های مخالف حکومت سوریه، بر پول و تسلیحات خارجی اتکا دارد، حال آن‌که روژآوا با بسیج توده‌ای و به‌ویژه با وارد کردن زنان به عرصه مبارزه سیاسی و اجتماعی و با برخوردی از حامنیان انترناسیونالیست و سایر حامیان خود، است که صاحب این توان و ظرفیت شگرف و ارزنده شده است. همین ویژگی‌ها باعث شده است که جریانات چپ و مترقی کشورهای گوناگون، به حمایت از آنان بپردازند. نتیجه عملکرد حزب پ‌ی‌د. و و (ی‌پ‌گ) استقرار منطقه‌ای در شمال سوریه بوده که کردها در کنار سایر گروه‌های ملی و مذهبی همزیستی می‌کنند و درعین حال تلاش دارند که این واحد سیاسی – جغرافیایی را حفظ نمایند، چه به صورت بخشی از یک سوریه فدرال، و چه به‌عنوان یک منطقه مستقل برآمده از تجزیه سوریه.
در مورد سه کانتون روژآوا باید گفت که وقایع جالبی از جوانب بسیار(حقوق زنان، شرکت ملیت‌های مختلف، نهادهای سکولار و غیره) خصوصا با در نظر گرفتن شرایط جنگی در حال وقوع بوده است. این تجربیات خودمدیریتی برای مردم این منطقه که دهه‌ها مورد ستم قرار گرفته‌اند مهم و مثبت است.
جوانان کرد شرکت فعال و وسیعی در خیزش ۲۰۱۱ و پیروزی روژآوا داشتند، پ‌ی‌د از آغاز فرایند انقلابی در سوریه راه سومی را میان حکومت و نیروهای مخالف آن را برگزید. در عین حال نیروهای روژآوا تلاش کردند از درگیری با ارتش حکومت مرکزی در مرزهای خود پرهیز کنند. اکنون نیز توافق نظامی برای جالوگیری از حملات ارتش ترکیه و نیروهای تروریستی مورد حمایت آن، یک توافق بر سر جنگ و جلوگیری از قتل‌عام مردم عفرین است. سیاستی که بر یگان‌های مدافع خلق تحمیل شده است به‌عبارت دیگر منطق جنگ همین است و در مقابل منطقه سیاسی قرار دارد. دشمنان دیروزی درگیر در جنگ می توانند امروز
طبیعی‌ست که سازمان‌های مختلف اپوزیسیون سوری و غیر سوری مخالف حق خودمدیریتی دمکراتیک برای مردم روژآوا را محکوم کرد. و مشخصا باید حکومت ایران و روسیه، حزب‌الله لبنان، شیعیان عراق، گروه‌های پاکستانی و افغانی که حکومت اسلامی برای حمایت از دولت بشار اسد به سوریه می‌فرستند را شدیدا محکوم کرد. هم‌چنین از آن گروه‌های اپوزیسیون حکومت سوریه که توسط دولت‌های غربی، ترکیه و امیرنشین‌های خلیج حمایت می‌شوند و در مورد حملات نیروهای ارتجاعی اسلامی مانند جبهه النصره و ارتش آزاد سوریه، احرار الشام، داعش و غیره که سیاست‌های غیرانسانی دارند و به مناطق روژآوا، رویکردی تبه‌کارانه و جنایت‌کارانه از خود نشان دادهاند را محکوم کرد. به‌طور کلی می‌توان گفت در جنگ داخلی سوریه از حاکمیت آن و حامیانش و هم‌چنین مخالفان آن همه و همه جنایت‌کارند و هرگونه حمایت از آن ها حمایت از تروریسم و جنگ‌طلبی و فرقه‌گرایی است. اما حساب روژآوا کاملا با آنها متفاوت است و روشن است که هر انسان ضد جنگ، طرفدار صلح و امنیت، طبیعت، آزادی، برابری و سوسیالیست، آنارشیست، کمونیست و فمینیست از مردم روژآوا و مدل سیاسی آنها دفاع کند. هر کدام از این نیروهایی که از روژآوا با همه کمبودهاش حمایت نکند تنها ادعای چپ، سوسیالیست و انسان‌دوست بودن را دارد. چرا که نه تنها رزمندگان و پیکارگران این منطقه داعش را شکست دادهاند، بلکه در عین حال یک مدل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جدید انسان‌دوستانه، عدالت‌جویانه و برابری‌طلبانه‌ای را با رد «دولت – ملت» و با اتکا به نیروهای مردمی متشکل در شوراها، مجالس عمومی، کمیته‌ها و غیره با در نظر گرفتن ستم سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پیاده کرده‌اند. مردم کرد و غیرکرد در این منطقه در آزادی کامل و با برخورداری از حقوق یک‌سان و برابری در همزیستی مسالمت‌آمیز در کنار هم زندگی و کار و مبارزه می‌کنند.
البته این مسئله نافی آن نیست که کمبود و اشکالات این منطقه را در فضایی صمیمانه و صادقانه و دوستان مورد نقد قرار داد و با همکاری صمیمانه نیز آنها را بر طرف کرد.
در پایان باید تکرار کرد که امکان خود مدیریتی دمکراتیک روژآوا و بهبود ملموس و با دوام شرایط زیست و زندگی آنها و دیگر اقلیت‌های ملی و مذهبی در سوریه با تعمیق و پیروزی فرایند انقلابی و دست‌یابی به اهداف آن، علیه حکومت مرکزی سوریه و نیروهای ارتجاعی مخالف آن گره خورده است. مناطق خودمدیریت روژآوا در واقع نتیجه بسیج یک جنبش توده‌های مردم سوریه(عرب، کرد، آشوری، ترکمن، چچن و… را همه با هم) از پایین و علیه حکومت مرکزی سوریه در مارس ۲۰۱۱ بود. ظهور خیزش مردمی، حکومت را وادار کرد که در ژوئیه ۲۰۱۲، از بعضی مناطق شمال سوریه عقب‌نشینی کنند که اکنون کانتون‌های روژآوا محسوب می‌شوند.
بنابراین، شکست انقلاب روژآوا و جنبش مردمی در همه عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دفاع عمومی و تسلیح همگانی، بسیار فاجعه‌بار خواهد شد و احتمالا پایان تجربه روژآوا و بازگشت به دوران ستم بر مردم کرد و غیر کرد سوریه و هم‌چنین بخش‌های دیگر جمعیت سوریه خواهد شد. حکومت کنونی سوریه و نیروهای ارتجاعی اسلامی و فاشیستی اجازه رشد هیچ تجربه سیاسی خارج از برنامه اقتدارگرایی و تروریستی و آدم‌کشی خود را نخواهند داد. پس دفاع از روژآوا غیر از دفاع از انسانیت و مقاومت در مقابل جنگ‌طلبان و خشونت‌طلبان و متجاوزان دولتی و غیردولتی، در عین حال دفاع از یک مدل سیاسی در قرن بیست و یکم است که نوید دهنده آزادی، برابری، عدالت اجتماعی بوده و مدلی مناسب و امکان‌پذیر برای کل جامعه خاورمیانه از فلسطین و اسرائیل گرفته تا ایران و ترکیه و… است.
دوشنبه هفتم اسفند ۱۳۹۶ – بیست و ششم فوریه ۲۰۱۸
متاسفانه بخش دیدگاه‌های این مطلب بسته است.