زنان و کودکان، مهم ترین قربانیان سفرهای ریلی هستند و معمولا هم صدایشان به گوش کسی نمی رسد، چون آزار جنسی در قطار و مترو نسبت به سایر وسایل نقلیه، برای شخص آزاررسان از سهولت بیشتری برخوردار است. ….

ماهرخ غلامحسین پور؛ ایران وایر:
این خاطره برای سال های دور است. مادرم می خواست نذرش را ادا کند، برای همین هم از سر شب با قطار تهران – مشهد، راهی شدیم. نیمه شب با هیاهوی واگن بغلی از خواب بیدار شدیم. عده زیادی وسط راهروهای قطار جلوی دو کوپه آن سوتر از ما تجمع کرده بودند. صدای فریادهای دردمندانه یک زن به گوش می رسید. مامور قطار تلاش می کرد زن را آرام کرده و مردم کنجکاو را از حوالی کوپه بپراکند. داشت مشخصات مرد مزاحم را می پرسید. بقیه مسافران کوپه، ایستگاه نیشابور پیاده شده بودند. زن تنها بوده که نیمه شب با تلاش و هجمه یک مرد متجاوز بیدار می شود.

زنان و کودکان، مهم ترین قربانیان سفرهای ریلی هستند و معمولا هم صدایشان به گوش کسی نمی رسد، چون آزار جنسی در قطار و مترو نسبت به سایر وسایل نقلیه، برای شخص آزاررسان از سهولت بیشتری برخوردار است. معمولا بسیاری از موارد آزار جنسی در قطار به پلیس و مراجع قضایی گزارش نمی شود. بخش دردناک تر ماجرا اینجاست که مانند بسیاری آسیب های اجتماعی دیگر، هیچ آمار مشخصی در این مورد وجود ندارد.

گیتی که مسافر قطار تهران-یزد بوده، برایم از ماجرای چند هفته پیش تعریف می کند: « ساعت یک نیمه شب بود که با فریادهای یک زن بیدار شدم. می گفت بی شرف، فقط بگو رئیس قطار بیاد.» فریادهای زن جوان بیست دقیقه بی وقفه ادامه داشت: «یک مامور قطار با لباس مخصوص میهماندارها تلاش می کرد زن را آرام کند. به وضوح شنیدم می گفت غلط کردم. اشتباه کردم. زن و بچه دارم. خواهش می کنم آبروریزی نکنید. زن دست بردار نبود. می گفت مهدیس دخترم فقط ۱۲ سال دارد.» به روایت گیتی، وقتی دخترک می خواسته به دستشویی برود، دستشویی کنار کوپه میهماندار قطار بوده، میهماندار بهانه ای پیدا می کند و شروع می کند به لمس تن دخترک. مادر مهدیس که غیب دخترش را طولانی دیده نگران می شود و در پی او می رود تا دخترش را هراسان و گریه کنان وسط راهرو پیدا می کند: «دخترک به وضوح خجالت می کشید و داشت می لرزید. مادرش می گفت اولش هر چه از دخترم پرسیدم چه شده فقط ترسیده بود. اصرار و پافشاری من را که دید ماجرا را با گریه تعریف کرد.»

ماجرا تا دخالت مامور حراست ادامه پیدا می کند:‌ «اصرار عجیبی داشتند ماجرا همان جا خاتمه پیدا کند. وقتی اصرار زن را دیدند، مامور خاطی را بردند واگن رستوران و مورد پرس و جو قرار دادند وقتی برگشت به زن شاکی گفت دروغ می گویی بیا ثابت کن. بعد هم مهماندار را ایستگاه کاشان با دو تا مامور پیاده کردند.» گیتی از سرنوشت شکایت خبری ندارد.

این شکل خشونت جنسی و لمس تن زنان در سفرهای کوتاه و بلند ریلی در همه جای دنیا قربانی می گیرد و سال هاست به بخشی از دغدغه فعالان حقوق زن در سراسر جهان تبدیل شده است.
گزارش های متعدد بسیاری از زنان مسافر در شهرهای مکزیکوسیتی، نیویورک، ریودو ژانیرو، دهلی و … وجود دارد که از آزارهای جنسی در قطارها آزرده شده اند. در ماه های گذشته ماجرای تجاوز و آزار جنسی در قطارهای شهر کلن آلمان خبرساز شد. گزارش های متعددی هم درباره پاریس منتشر شده است.

در سال ۲۰۰۷ شهرداری شهر نیویورک اقدام به برگزاری یک نظرسنجی کرد. جامعه هدف این نظرسنجی ۱۸۰۰ نفر بودند. از این تعداد، ۱۲۰۰ نفر اعتراف کردند در جریان سفرهای کوتاه یا طولانی با قطار مورد آزار جنسی قرار گرفته اند و بیش از ۹۰ درصدشان در پاسخ به سوالات گفته اند که هرگز خشونت را به پلیس گزارش نکرده اند.

شرکت راه آهن ایران می گوید هر سال ۳۰ میلیون ایرانی برای سفر از قطار استفاده می کنند. هیچ آماری مشخصی درباره میزان آزار جنسی در میان این تعداد وجود ندارد و نظرسنجی هم کار بسیار دشواری است.

مشکل فقط به قطارهای بین جاده ای هم باز نمی گردد. در قطارهای شهری هم چنین مشکلی وجود دارد. در تهران، روزانه سه میلیون نفر از طریق مترو جابجا می شوند. در سال های اخیر با اختصاصی کردن واگن زنان، مشکلات آزار جنسی کاهش پیدا کرده است. اختصاصی کردن واگن ها برای زنان برخی کشورهای دیگر جهان همچون مصر، ژآپن، هندوستان، اندونزی، تایوان، انگلستان و آلمان نیز در حال اجرا شدن است.

در سفرهای برون شهری، تامین حراست و امنیت زنان مسافر به عهده بخش «حراست قطار» است. آنها نیروهای تحت نظر شرکت راه آهن ایران هستند اما معمولا نظارت سختی در مورد آزار جنسی زنان انجام نداده و مثل سایر بخش های نیروی انتظامی در مورد شکایت زنان از اشکال مختلف آزار جنسی آموزش ندیده اند.

سرور که به کرات مجبور بوده از قطار برای مسافرت استفاده کند، می گوید: «اوایلش قطار را ترجیح می دادم. می شد پاهایت را دراز کنی، قدم بزنی، دستشویی بروی، کمی بخوابی ولی به تدریج متوجه شدم امکان تجاوز و تعرض در قطار بیشتر از اتوبوس است. طبیعتا سخت است برای یک دستمالی شدن بروی سراغ مامور قطار. تازه گیرم که با خودت کلنجار بروی و با مامور قطار حرف بزنی، هیچ متصدی درست و درمانی برای رسیدگی به تعرض علیه زنان وجود ندارد.» دانشجوست و کماکان ناچار به سفر، «حالا ترجیح می دهم به جای نگرانی از ناامنی داخل راهروها و کوپه ها، سختی سفر با اتوبوس را بر خودم هموار کنم.»

این روزها و در آستانه سال نو، بسیاری از زنان بلیط سفر قطار رزرو کرده یا دنبال تهیه بلیط قطار هستند ولی نگرانی خاص خودشان را دارند. در سایت شرکت راه آهن جمهوری اسلامی هم بخشی درباره «حقوق مسافر» وجود دارد. از ۱۱ بخش که تعریف شده، ۸ بخش آن مربوط به بلیط است. هیچ بخش یا توصیه ای درباره آزارهای جنسی وجود ندارد، به نظر می رسد چنین موضوعی برای مسئولان شرکت راه آهن ایران اصلا تعریف نشده است. شرکت راه آهن پارسال هم سایتی را برای ارتباط با مسافران راه اندازی کرد، این سایت اکنون در دسترس نیست.