بهرام رحمانی: جنگ موصل و چنگ و دندان نشان‌دادن گرایشات گرگ‌های خاکستری و ناسیونالیستی و مذهبی به‌همدیگر!
در بحث آزادسازی موصل از حکومت شیعی عراق تا حکومت فاشیستی و گرگ‌های خاکستری ترکیه و داعش، از حکومت اسلامی ایران تا آمریکا، از حکومت اقلیم کردستان به‌رهبری مسعود بارزانی تا حکومت عربستان و…، همواره به‌همدیگر چنگ و دندان نشان می‌دهند تا منافع وحشیانه و بربرمنشانه اقتصادی، سیاسی و نظامی خود را در آینده شهر دو میلیون نفری موصل و در میان کوهی از کشته‌ها و ویرانه‌ها حفظ کنند. حال در این میان چه بلایی سر مردم این شهر خواهد آمد مورد بحث این حکومت‌ها و گروه‌های جانی و تروریسم دولتی و غیردولتی نیست. تنها راه آتی برای مردمی موصل، این است که مانند سنجار و روژاوا، سرنوشت خود را مستقیما به‌دست گیرند و خودمدیریتی دموکراتیک اعلام کنند و اجازه ندهند این گرگ‌های درنده زندگی آن‌ها را بیش از این تباه سازند! ….
————————————————————
جنگ موصل و چنگ و دندان نشان‌دادن گرایشات گرگ‌های خاکستری و ناسیونالیستی و مذهبی به‌همدیگر!
بهرام رحمانی
bahram.rehmani@gmail.com
در بحث آزادسازی موصل از حکومت شیعی عراق تا حکومت فاشیستی و گرگ‌های خاکستری ترکیه و داعش، از حکومت اسلامی ایران تا آمریکا، از حکومت اقلیم کردستان به‌رهبری مسعود بارزانی تا حکومت عربستان و…، همواره به‌همدیگر چنگ و دندان نشان می‌دهند تا منافع وحشیانه و بربرمنشانه اقتصادی، سیاسی و نظامی خود را در آینده شهر دو میلیون نفری موصل و در میان کوهی از کشته‌ها و ویرانه‌ها حفظ کنند. حال در این میان چه بلایی سر مردم این شهر خواهد آمد مورد بحث این حکومت‌ها و گروه‌های جانی و تروریسم دولتی و غیردولتی نیست. تنها راه آتی برای مردمی موصل، این است که مانند سنجار و روژاوا، سرنوشت خود را مستقیما به‌دست گیرند و خودمدیریتی دموکراتیک اعلام کنند و اجازه ندهند این گرگ‌های درنده زندگی آن‌ها را بیش از این تباه سازند!
سرانجام حیدر العبادی نخست وزیر عراق بامداد روز دوشنبه ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶، رسما آغاز عملیات آزادسازی موصل از اشغال گروه دولت اسلامی «داعش» را اعلام کرد. اما با آغاز عملیات نیروهای عراق و ائتلاف بین‌المللی خبرهای ضد و نقیضی از عقب‌نشینی داعش از منطقه شرق موصل به‌مناطق غربی گزارش شده است.
حیدر العبادی که با تعدادی از فرماندهان عالی‌رتبه ارتش عراق، از تلویزیون رسمی این کشور فرمان آغاز عملیات آزادسازی موصل را اعلام کرد، خطاب به اهالی موصل گفت: «ساعت انتظار پایان یافت و عملیات آزادسازی موصل آغاز شد، من به‌شما وعده می‌دهم که شما را از جنایت و ترور داعش رها خواهیم کرد».
العبادی در پیام خود تاکید کرد که تنها نیروهای ارتش و پلیس ملی عراق وارد این شهر خواهند شد. او، اهالی موصل را به‌همکاری با نیروهای امنیتی و همزیستی مسالمت‌آمیز با تمام مولفه‌ها و طوایف پس از آزادی این شهر فراخواند.
حیدر العبادی در این پیام تلویزیونی که لباس نظامی بر تن داشته و شماری از فرماندهان نظامی در داخل مقر عملیات مشترک همراه او بودند، خطاب به‌اهالی موصل گفت: «مردم عزیز عراق و اهالی نینوا ساعت آزادی فرا رسید و لحظه پیروزی بزرگ با عزم و اراده عراقی‌ها نزدیک شده است و من امروز آغاز عملیات آزادسازی استان نینوا را اعلام می‌کنم»…
در این میان روابط آمریکا و روسیه به‌بدترین و تنش‌آمیزترین وضعیت خود از پایان جنگ سرد در قرن گذشته رسیده است. دلیل آن هم بحران‌های متعددی است که دو کشور در روابط دوجانبه با یکدیگر مواجهند. برجسته‌ترین این اختلاف‌ها، بحران سوریه است که در آن روسیه تهدید کرده هواپیماهای آمریکایی را در صورت حمله به مواضع نیروهای دولتی سوریه، سرنگون خواهد کرد. ادعای دخالت روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا که از سوی آمریکا مطرح شده هم یکی دیگر از دلایل تنش است؛ مساله‌ای که باعث شد برخی مقام‌های آمریکایی، اظهارات خصمانه‌ای علیه دولت روسیه ایراد کنند.
هم‌چنین دیپلمات‌های حکومت‌هایی که در سوریه از دو طرف متخاصم حمایت می‌کنند روز شنبه ۱۵ اکتبر ۲۰۱۶، به‌مذاکرات صلح در لوزان سوئیس به‌آمریکا و روسیه پیوستند. نمایندگان عربستان، ایران و ترکیه از جمله حاضران بودند. روسیه از حکومت بشار اسد و آمریکا از مخالفین آن حمایت می‌کنند. نیروهای ایرانی هم‌اکنون در کنار نیروهای دولتی سوریه می‌جنگند در حالی که عربستان و ترکیه به‌مخالفان کمک می‌کنند. به‌طور کلی می‌توان گفت که همه طرفین درگیر در جنگ داخلی سوریه، صرفا به‌فکر منافع خود هستند و در این میان، این مردم بی‌دفاع سوریه است که تاکنون قربانی منافع و مصالح آن‌ها شده‌اند.
نشست اخیر لوزان، بعد از ۵ ساعت بدون توافق در مورد پایان بمباران حلب یا در مورد نحوه کمک رسانی به‌شهرهای تحت محاصره پایان یافت. اما همه دیپلمات‌های حاضر با ادامه گفتوگوها موافقت کردند.
مدت‌ها بود که گمانه‌زنی‌ها درباره آغاز عملیات پازپس‌گیری موصل از گروه خلافت اسلامی(داعش) در جریان بوده است. خالد العبیدی، وزیر دفاع عراق، در فوریه ۲۰۱۵، نیر داده بود که در شش ماه آینده نبرد آزادسازی این شهر رقم خواهد خورد و حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق، به‌مناسبت‌های گوناگون، سال ۲۰۱۶ را سال پیروزی بر داعش نام‌گذاری کرد.
در ماه‌های اخیر، نظامیان بلندپایه آمریکایی به‌طور تلویحی درباره آغاز عملیات یادشده سخن گفته‌اند. در این راستا، ژنرال جوزف دانفورد، رییس ستاد مشترک آمریکا، گفته است نیروهای عراقی در ماه اکتبر آماده عملیات خواهند بود. این در حالی است که ژنرال وُتِل، فرمانده فرماندهی مرکزی آمریکا(سنت‌کام) بازپس‌گیری موصل را تا اواخر سال جاری میلادی میسر نمی‌داند.
به‌تازگی، رجب طیب اردغان، رییس‌جمهور ترکیه، که برای شرکت در هفتاد و یکمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل به‌نیویورک رفته بود، به‌صراحت گفت عملیات مذکور ۱۹ اکتبر ۲۰۱۶- ۲۸ مهر ۱۳۹۵، آغاز خواهد شد. اما دولت بغداد و دولت اقلیم کردستان این خبر را تایید نکرده‌اند.
اظهارات برخی از مقام‌های آمریکایی نشان می‌دهد که مراحل اولیه عملیات موصل با یک حمله گازانبری توسط یگان‌های نیروی زمینی ارتش عراق از جنوب شرق و پیشمرگ‌های کرد از شمال غربی این شهر شروع خواهد شد.
این حمله که طرح‌ریزی، سازماندهی، تجهیز و آموزش یگان‌های شرکت‌کننده در آن و هم‌چنین برقراری هماهنگی‌های سیاسی مربوط به‌آن میان آمریکا، دولت بغداد و دولت اقلیم کردستان ماه‌ها طول کشیده است، نقطه عطفی در جنگ علیه داعش و بیرون راندن ابن گروه از عراق محسوب می‌شود.
آمریکا در چهارچوب عملیات نظامی‌اش علیه داعش در سوریه و عراق، موسوم به «عملیات عزم باطنی»، در آماده‌سازی یگان‌های ارتشی، امنیتی و انتظامی مهم‌ترین نقش را در میان کشورهای ائتلاف داشته است.
به گفته ژنرال شون مَک‌فارلند، که فرمانده نیروهای مشترک آمریکا برای عملیات عزم باطنی را تا ۳۱ مرداد به‌عهده داشت(فرمانده جدید ژنرال استیون تانزِند)، نظامیان آمریکایی بیش از ۴ هزار نفر از ارتشیان عراقی، ۱۵۰۰ نظامی اداره ضد تروریستی، ۶ هزار پیشمرگ، هزار پلیس و ۳۰۰ نفر از پرسنل کادر مرزبانی را برای عملیات موصل آموزش داده‌اند.
این ژنرال در ادامه تأکید کرد که در مدت مأموریت او بیش از ۵ هزار نفر به نیروی انتظامی عراق پیوستند و دست‌کم ۲۰ هزار نفر از رزمندگان طوایف هم به استخدام دولت بغداد درآمدند.
جدا از آموزش، آمریکا در سال گذشته برای تضعیف هر چه بیشتر داعش و هموار کردن راه برای اجرای عملیات موصل، بیش از ۵۰ هزار نوبت پرواز علیه مواضع این گروه انجام داد و طی این مدت ۲۵ هزار کیلومتر مربع از سرزمین‌های تحت اشغال داعش آزاد شد. در مجموع داعش به ترتیب ۵۰ و ۲۰ درصد اراضی تصرف شده‌اش را درعراق و سوریه از دست داد.
در همین مدت، ۲۰۰ حمله هوایی علیه تأسیسات و مراکز نفت و گاز تحت کنترل داعش به‌اجرا درآمد و در نتیجه ۵۰ درصد درآمد این گروه از فروش نفت کاهش یافت. افزون بر این، یگان‌های آمریکایی آسیب‌هایی به سامانه کنترل و فرماندهی داعش و کادر رهبری آن وارد کردند و هم‌چنین ۲۵ محل نگهداری و انبار پول نقد این گروه را هدف قرار دادند و دست‌کم ۵۰۰ میلیون دلار از دارایی‌های نقدی آن را نابود کردند.
مولود چاووش‌اغلو وزیر امور خارجه ترکیه، جمعه ۷ اکتبر ۲۰۱۶، گفت که مشارکت شبه‌نظامیان شیعه در عملیات آزادسازی شهر موصل عراق از تصرف شبه‌نظامیان گروه داعش باعث بازگشت صلح به‌منطقه نخواهد شد.
تنش‌ها میان عراق و ترکیه با نزدیک شدن احتمال آغاز عملیات موصل شدت یافته است. اختلاف اصلی میان دو طرف بر سر حضور نیروهای ترکیه در شمال عراق است. اکثر این نیروها در پایگاه نظامی بعشیقه حضور دارند و در حال آموزش شبه‌نظامیان داوطلب سنی و واحدهای از پیشمرگه‌های کرد هستند.
به‌گزارش خبرگزاری آناتولی، چاووش‌اغلو در کنفرانس مشترکی که به‌همراه همتای اسپانیایی‌اش در آنکارا برگزار کرد، گفت: «نیروهایی که در پایگاه بعشیقه آموزش دادیم، از اهالی موصل هستند. مشارکت این نیروها برای موفقیت عملیات بسیار مهم است».
او افزود: «مشارکت شبه‌نظامیان شیعه در این عملیات، باعث تحقق صلح در موصل نمی‌شود، برعکس بر مشکلات می‌افزاید». وزیر امور خارجه ترکیه، هم‌چنین گفت که ترکیه آماده پشتیبانی از عملیات است.
پیش‌تر بن علی یلدریم نخست‌وزیر ترکیه، عکس‌العمل عراق در برابر حضور نیروهای نظامی ترکیه در پایگاه بعشیقه واقع در شمال موصل را «نامفهوم» توصیف کرده و گفته بود که سربازان ترکیه برای جلوگیری از تغییر ترکیب جمعیتی در این منطقه حضور دارند.
دیده‌بان بین‌المللی حقوق بشر، در تحلیلی که منتشر کرده بود، این سئوال را مطرح کرد که شبه‌نظامیان عراقی موسوم به «حشد الشعبی» با توجه به‌نقض حقوق بشری که در عملیات گذشته انجام داده‌اند، آیا در عملیات موصل شرکت خواهند کرد.
این سازمان حقوقی افزوده است: «باید شبه‌نظامیان حشد الشعبی هم از مشارکت در عملیات موصل منع شوند».
با افزایش تنش و درگیری لفظی سیاسی میان مسئولان عالی‌رتبه سیاسی ترکیه با عراق بر سر خروج نیروهای نظامی آن کشور از شمال عراق، بحران جدیدی در روابط سیاسی ناپایدار میان دو کشور در حال شکل‌گیری است؛ به‌طوری که با گذشت زمان و جبهه‌گیری‌های به‌وقوع پیوسته میان نخست‌وزیر عراق با همتای ترکیه‌ای خود در روزهای اخیر، می‌رود تا بحران جدید در منطقه خاورمیانه ایجاد شود که طبیعتا تبعات ناهمگون آن نه تنها دو کشور عراق و ترکیه، که بسیاری از کشورهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای را درگیر خود خواهد ساخت.
ترکیه از سال ۲۰۰۷، به‌طور رسمی بارها برای سرکوب مواضع نیروهای حزب کارگران کردستان(پ.ک.ک) وارد شمال عراق شده و بعد از سقوط شهر موصل و تسلط نیروهای داعش بر این شهر به‌سال ۲۰۱۴ و درخواست مسعود بارزانی، نیروهای نظامی آن کشور در حدود ۲۰ کیلومتری موصل در منطقه‌ای به‌نام بعشیقه مستقر شدند.
تا به‌امروز حضور نیروهای نظامی ترکیه در این پایگاه و افزایش نیروهای موجود در آن موجب ایجاد برخوردها و موضع‌گیری‌های سیاسی میان ترکیه و عراق شده است. در شرایطی که ورود نظامی ترکیه به‌شمال عراق در شرایط کنونی موجب خشم نخست‌وزیر و رییس‌جمهوی عراق گردیده و واکنش‌های آنان را از هفته پیش شاهد هستیم، اما به‌نظر می‌رسد که جریان‌های دیگری از جمله مخالفان حکومت مرکزی عراق و کردهای منطقه اقلیم کردستان چندان هم از حضور نیروهای ترکیه ناخرسند نیستند. چرا که مقامات کردستان بر این اعتقاد دارند که نیروهای نظامی ترکیه برای آموزش نیروهای پیشمرگ وارد عراق شده و در باز پس‌گیری شهر سنجار از دست نیروهای داعش وجود آموزش‌های نظامی ترکیه مثمر ثمر بوده‌اند. پیش‌تر و در حدود اوایل بهار، با افزایش نیروهای زرهی و یگان‌های رزمی در پایگاه آموزشی نظامی بعشیقه توسط دولت ترکیه موج فزاینده تنش میان مقامات ترکیه و عراق شکل گرفت و در همان زمان دولت عراق هشدار داد که در صورت عدم عقب‌نشینی نیروهای ترکیه از نزدیکی موصل، آن را به‌منزله دخالت آشکار به مسایل داخلی عراق و زیر پا نهادن حق حاکمیت بر تمامیت ارضی تلقی کرده و به‌شورای امنیت شکایت خواهد کرد.
النجیفی، استاندار سابق موصل که برخی او را متهم به‌دست داشتن در دسیسه سقوط موصل می‌دانند، در مصاحبه‌اش با بی.بی.سی گفته است، العبادی نخست‌وزیر عراق خود پیش‌تر در سفرش به‌آنکارا از دولت ترکیه درخواست حمایت نظامی برای مبارزه با داعش کرده بوده است.
در هر حال، ترکیه در ۲۰ سپتامبر سال جاری از مجلس درخواست تمدید مجوز ورود نظامی به‌عراق و سوریه کرده بود که با تصویب این درخواست در روز شنبه هفته پیش مجوز لازم به‌مدت یک سال دیگر(تا دوم اکتبر ۲۰۱۷) داده شد و دولت ترکیه متعاقب آن، ۶۰۰ نیروی نظامی جدید و تعدادی تجهیزات زرهی و هوابردی را در پایگاه مزبور افزایش داد.
در همین حال بالغ بر ۱۲۰۰ نیروی نظامی در نوار مرزی عراق و ترکیه در حال آماده‌باش به‌سر می‌برند. این در شرایطی اتفاق می‌افتد که دولت عراق برای آزادسازی شهر موصل اعلام آمادگی کرده است و در این عملیات رسماً از عدم حضور نیروهای خارجی بحث به‌میان آمده است.
به‌طوری‌که جان کربی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در همین هفته از عدم حضور نیروهای متفق آمریکا در مبارزه با داعش در این عملیات سخن گفته و به‌دنبال آن دبیر کل ناتو نیز بر آن تاکید ورزیده و حضور نیروهای ناتو را در چنین عملیاتی رد کرده است.
در همین حال رجب طیب اردوغان، طی اظهار نظری گفته بود که: «کسی حق ندارد وارد موصل شود. موصل مال اهالی آن‌جا و تل عفر از آن تل عفری‌هاست. بعد از آزادسازی موصل از دست داعش باید سنی‌های عرب، ترکمن و کرد اسکان بیابند… ما اجازه نخواهیم داد ترکیب جمعیتی موصل به‌هم بخورد».
گفتنی است که ترکیه بارها حضورش در پایگاه بعشیقه را در حمایت از ترکمن‌های شمال عراق توجیه کرده و بر حضور آنان تاکید می‌ورزد. ۱۳ مهر ماه پارلمان عراق با تصویب اکثریت آراء از دولت ترکیه خواسته است که نیروهایش را از خاک عراق خارج سازد.
با اینکه بن‌علی ییلدیریم نخست‌وزیر ترکیه ضمن هشدار به‌دولت مرکزی عراق برای رعایت حدود در ادبیات سیاسی و اظهار نظرها گفته است که آزادسازی موصل را با ایالات متحده آمریکا و ایران در میان خواهد گذاشت، اما مولود چاووش اوغلو با ادعای اینکه تصمیم پارلمان عراق برای بیرون راندن نیروهای ترکیه از پایگاه بعشیقه، نماینده نظرات تمام مردم عراق نیست و ترکیه مجبور است در ورای مرزهایش برای امنیت خود دست عملیات نظامی بزند موجب شده است که تنش میان دو کشور بیش از پیش اوج بگیرد. زیرا کمیسیون سیاست خارجی مجلس عراق بر این عقیده‌اند که پارلمان هر کشوری نماینده قاطبه مردم آن کشور بوده و هر تصمیمی به منزله تصمیم دولت- ملت است و باید در حقوق بین‌الملل احترام لازم به‌آن گذاشته شود.
در همین حال وزارت عراق در بیانیه‌ای اعلام کرده است که درخواست لازم برای شکایت از دولت ترکیه به‌شورای امنیت ارائه خواهد شد که در همین راستا محمد علی الحکیم نماینده عراق در سازمان ملل درخواست کشور متبوعش را رسما به‌ویتالی چورکین، رییس دوره ای شورای امنیت تحویل داده است.
با توجه به‌این درخواست و اتهامی که پارلمان عراق به‌ترکیه به‌عنوان کشور اشغالگر وارد ساخته است، دور تازه‌ای از مناسبات مخدوش بین‌المللی میان عراق-ترکیه در شرف وقوع است به‌نظر می‌رسد در شرایط آمادگی نیروهای مسلح عراق برای تسخیر موصل، این بار جبهه دیگری در برابر نیروهای نظامی عراقی در حال گشوده شدن است و چنان‌چه شورای امنیت جنبه حقوقی ورود نیروهای ترکیه را بررسی نکرده و از راه دیپلماسی موضوع را حل و فصل نکند، این بار ارتش عراق به‌جای مبارزه با داعش، با ارتش ترکیه وارد مبارزه خواهد شد.
زیرا بعد از اظهار نظر سرهنگ دوم جان دورین، سخنگوی نیروهای ائتلافی آمریکا بر علیه داعش که گفته است: «نیروهای نظامی ترکیه در عراق در میان نیروهای ائتلاف بر شمرده نمی‌شوند. آنان با مجوز رسمی دولت عراق وارد اراضی این کشور نشده‌اند و حضورشان غیرقانونی است.»، سخنان نخست‌وزیر عراق و سخنگوی نیروهای حشد الشعبی قابل تعمق است.
العبادی نخست‌وزیر عراق از عدم تمایل کشورش در مجادله با نیروهای نظامی ترکیه سخن به میان آورده ولی در عین حال ترکیه را اشغالگر قلمداد کرده و در چنین شرایطی یوسف کلبی، سخنگوی نیروهای حشد الشعبی عراق، طی اظهار نظر رسمی اعلام کرده است که به جای مبارزه با داعش انگار با نیروهای ترکیه وارد مجادله خواهند شد.
به‌نظر می‌رسد ترکیه در خاک عراق نمی‌تواند جبهه دومی را با اجرایی کردن عملیاتی شبیه سپر فرات در سوریه آغاز کند. زیرا در صورت عدم تبعیت از خواسته پارلمان و دولت عراق و در صورت عدم دریافت مجوز حقوقی منطبق با اصول بین‌الملل از دولت بغداد، وارد منجلاب دیگری شبیه سوریه خواهد شد که در شرایط بحران اجتماعی- اقتصادی و امنیتی ترکیه، این ریسک بهای سنگینی برای ترکیه خواهد داشت.
چرا حکومت اسلامی ایران، با عدم مشارکت شبه‌نظامیان شیعه عراقی نزدیک به‌خود(حشد الشعبی) در عملیات آزادسازی موصل از تصرف گروه «حکومت اسلامی» موافقت کرد؟ و این موضع با طرح‌های قدیمی تهران در ایجاد جاده ارتباطی با دریای مدیترانه چه ارتباطی دارد؟
روزنامه بریتانیایی گاردین هفته گذشته، در گزارشی نوشت که شبه‌نظامیان شیعه «حشد الشعبی» آخرین مراحل نقشه مشارکت خود را در عملیات موصل طرح‌ریزی می‌کنند.
این گزارش خاطرنشان می‌کند که شبه‌نظامیان شیعه، نقش مستقیمی در حمله به موصل به منظور آزادسازی آن از تصرف «حکومت اسلامی» نخواهند داشت تا به‌ساکنان سنی‌مذهب شهر این اطمینان داده شود که هدف از این عملیات، انگیزه مذهبی نیست.
شبه‌نظامیان «حشد الشعبی» نقش ایجاد مانع را از طرف غرب موصل ایفا خواهند کرد به‌گونه‌ای که جلوی فرار شبه‌نظامیان «حکومت اسلامی» را به‌آخرین پایگاه بزرگ خود یعنی شهر الرقه سوریه، بگیرند.
گاردین، نوشته است که شبه‌نظامیان شیعه با وارد نشدن به شهر موصل، دستشان برای تحقیق یکی از برجسته‌ترین اهدافشان باز خواهد بود که عبارت است از، تامین منطقه نفوذی در عراق و سوریه که به دریای مدیترانه منتهی می‌شود.
پس از ۱۲ سال جنگ در عراق و هم‌چنین جنگ‌های خونین چند سال اخیر در سوریه، ایران اکنون بیش از هر زمان دیگری، به‌تامین جاده‌ای زمینی نزدیک شده که قدم‌هایش را در منطقه تثبیت کند؛ جاده‌ای که شاید شیوه حضور جمهوری اسلامی را در مناطق عربی تغییر دهد.
یک مقام اروپایی، که نقش ایران را در جنگ‌های پنج سال اخیر رصد می‌کند، در این باره می‌گوید: «آن‌ها با جدیت برای محقق کردن این هدف تلاش می‌کنند».
این مقام مسئول که خواسته نامش فاش شود، افزوده است: «ایرانی‌ها قادر خواهند بود هر زمان که بخواهند، نیرو و مهمات را میان دریای مدیترانه و تهران، انتقال دهند و این کار را از راه‌های امنی انجام خواهند داد که خود یا نمایندگانشان، امنیت آن‌ها را تامین می‌کنند».
گفتوگوها با مسئولان منطقه‌ای، افراد ذی‌نفوذ عراقی و ساکنان شمال سوریه، نشان از آن دارد که این جاده زمینی، به‌شکلی آهسته از سال ۲۰۱۴، در حال شکل‌گیری است. این جاده پیچیده است، از بخش عربی عراق می‌گذرد، به شمال سوریه می‌رود و با عبور از شمال حلب که در آن ایران اکنون نیرو مستقر کرده، به‌شمال شرق سوریه می‌رسد.
ترکیه مخالف این طرح ایران است؛ بیشتر به دلیل رابطه ایران با حزب کارگران کردستان(پ.ک.ک) زیرا بخش بزرگی از طرح ایران، با مناطق کرد سوریه مرتبط است.
به‌نوشته گاردین، مسئولان بلندپایه دولتی و امنیتی از تهران، بغداد و دمشق که تابع سیاست‌های خارجی ایران و سپاه قدس، شاخه برون مرزی سپاه پاسدران هستند، جزئیات این طرح را وضع کردند. این طرح شامل تغییراتی جمعیتی در بعضی از مناطق است که شاهد روی دادن آن در مرکز عراق هستیم و در شمال سوریه هم روی خواهد داد. اجرای این طرح به شدت به‌حمایت مجموعه‌ای بزرگ از متحدان تکیه دارد که بسیاری از آن‌ها، با اصل طرح آشنایی ندارند.
جاده از مناطق عبوری آغاز می‌شود که ایران از آن برای ارسال نیرو و اسلحه به‌عراق طی ۱۲ سال گذشته استفاده کرد. این همان راهی است که سپاه قدس از آن برای راه اندازی جنگ خیابانی علیه نیروهای آمریکایی در عراق با استفاده از متحدانش به‌کار برد و همین متحدان هستند که اکنون در جنگ با «حکومت اسلامی» نقش ایفا می‌کنند.
مسئولان آمریکایی می‌گویند گروه‌های «عصائب اهل الحق» و «حزب‌الله عراق» که از سوی جمهوری اسلامی ایران حمایت می‌شوند، مسئول حدود ۲۵ درصد از تلفات آمریکا در عراق هستند. این گروه‌ها از زمان خروج نیروهای آمریکایی از عراق، پرنفوذتر هم شده‌اند.
از تناقضات جالب در جنگ‌های نوین این است که پس از بازگشت نیروهای آمریکایی به‌عراق برای جنگ با گروه «حکومت اسلامی»، همین گروه‌های شبه‌نظامی شیعه گاهی عملیات خود را با پشتیبانی هوایی آمریکا، انجام دادند.
جاده مد نظر ایران، از بعقوبه، مرکز استان دیالی واقع در ۶۰ کیلومتری شمال بغداد عبور می‌کند. ترکیب جمعیتی بعقوبه از صدها سال پیش، شیعی-سنی است. این شهر یکی از مناطق تنش اصلی در جنگ‌های داخلی اخیر عراق بود. جاده سپس از راه جاده‌ای که شبه‌نظامیان شیعه(حشد الشعبی) آن را تامین می‌کنند، به‌شمال غرب عراق، یعنی مناطقی که در ماه‌های گذشته در تصرف «حکومت اسلامی» بود، می‌رود.
شهرک شرقاط در استان صلاح‌الدین، یکی از مناطق مهم در این طرح است. این شهر ۲۲ سپتامبر گذشته به‌کنترل نیروهای عراقی و شبه‌نظامیان حشد الشعبی در آمد.
شمار زیادی از شبه‌نظامیان شیعه اکنون در شهرک شرقاط حضور دارند و خود را برای حرکت به غرب موصل آماده می‌کنند؛ منطقه‌ای که در حدود ۸۰ کیلومتری جنوب شرق سنجار قرار دارد. میان این منطقه و سنجار، شهرک تلعفر واقع است، شهرکی که هم‌چنان در تصرف «حکومت اسلامی» است و در گذشته، وطنی تاریخی برای ترکمن‌ها، سنیان و شیعیان بود.
یک مقام اطلاعاتی بلندپایه عراقی می‌گوید که منطقه میان تلعفر و سنجار، برای طرح بسیار مهم است.
سنجار، سکونت‌گاه تاریخی ایزدی‌ها به شمار می‌آید که سال ۲۰۱۴، با حمله شبه‌نظامیان «حکومت اسلامی»، اکثر آن‌ها یا کشته شدند یا فرار کردند. نیروهای کرد نوامبر ۲۰۱۵، شبه‌نظامیان «حکومت اسلامی» را از شهر بیرون راندند. از آن هنگام شبه‌نظامیان حزب کارگران کردستان(پ.ک.ک) که در سوریه حضور داشتند، به سنجار منتقل شدند.
به‌نوشته گاردین، دولت عراق به شبه‌نظامیان حزب کارگران کردستان، حقوق پرداخت کرده و آن را به‌واحدهای «حشد الشعبی» پیوند داده است. مسئولانی اطلاعاتی از عراق و غرب می‌گویند که فلاح فیاض مشاور امنیت ملی دولت عراق، با این اقدام موافقت کرده است.
عبدالرحیم الشمری، یکی از رهبران قبایل معروف عراق است که در مناطق نزدیک به‌گذرگاه ربیعه منتهی به‌سوریه، بسیار با نفوذ است. او از سوی شبه‌نظامیان شیعه حمایت می‌شود و به‌نظام بشار اسد در دمشق نزدیک است.
الشمری، به‌روزنامه آبزرور می‌گوید: «باور ندارم که ایران تاثیر بزرگی در منطقه ما داشته باشد». او ادامه می‌دهد: «هیچ نیروی بزرگی وجود ندارد که به‌ما کمک تسلیحاتی کند، اما از لحاط ایده‌ئولوژیکی حزب کارگران کردستان، به‌کردهای این منطقه رسیدگی می‌کند و مشکلی در حضورشان نیست».
جاده مورد نظر، پس از گذرگاه ربیعه، از شهرهای قامشلی و کوبانی عبور کرده و به‌عفرین می‌رود. این مناطق در کنترل واحدهای حمایت از خلق کُرد هستند. در طول جنگ واحدهای حمایت از خلق کرد، هم‌پیمانی‌های متقاوتی داشتند. گاهی با ایالات متحده آمریکا علیه «حکومت اسلامی» متحد بودند و گاهی در کنار نظام سوریه ایستادند.
یک مقام اروپایی می‌گوید: «ایران معتقد است که واحدهای مرتبط با خود را در مناطقی مستقر کرده که لازم است، اما مطئن نیستیم حجم حضور و قدرت ترک‌ها را به طور دقیقی ارزیابی کرده باشد».
ترکیه از چندی پیش مداخله خود را در شمال سوریه آغاز کرده و چه بسا آن را توسعه دهد. در اطراف موصل هم حضور دارد و می‌گوید اقدامش برای «جلوگیری از تغییر ترکیب جمعیتی منطقه» است.
در میان تمام مناطق از تهران تا ساحل سوریه، ایران بیش‌ترین توان خود را در حلب متمرکز کرده است. حدود ۶ هزار شبه‌نظامیان حمایت شده از ایران که اکثر آن‌ها عراقی هستند، در اطراف حلب حضور دارند و خود را برای عملیات کنترل کامل شهر آماده می‌کنند.
آن‌هایی که حضور قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس را در جبهه‌های مقدم جنگ در سوریه و عراق، یا مشارکتش در جلسات در دمشق و بغداد را پی‌گیری کرده‌اند، می‌گویند که او بیش‌ترین سرمایه‌گذاری را در سوریه کرده است.
احمد الچلبی، سیاست‌مدار درگذشته عراقی، سال ۲۰۱۴، به‌روزنامه آبزرور گفته بود: «در دیداری که با سلیمانی داشتم، به‌من گفت که اگر سوریه را از دست بدهیم، تهران را از دست خواهیم داد»، او به‌نقل از سلیمانی افزود: «هر آشوبی را به‌فرصت تبدیل خواهیم کرد».
کنترل حلب، ایستگاه مهمی در مسیر شکل دادن به‌این جاده خواهد بود. این جاده از نزدیکی دو روستا در شمال سوریه می‌گذرد که به‌صورت تاریخی، شیعه‌نشین بودند.
یک مقام مسئول بلندپایه و مسئولانی عراقی، گفته که جاده مورد نظر تهران، به‌سمت حومه حمص، چهارمین شهر بزرگ سوریه پیش می‌رود؛ سپس به‌شمال می‌رود و از پایگاه علوی‌های سوریه عبور می‌کند؛ منطقه‌ای که در یک سال گذشته، امنیت آن را نیروی هوایی روسیه برای اسد تامین کرده است. این جاده که ایران برای ایجاد آن بسیار تلاش کرده و هزینه داده است، در بندر لاذقیه پایان می‌یابد. این بندر در طول جنگ از کنترل نیروهای نظام سوریه خارج نشد.
در حال حاضر طیفی از نیروهای ناهمگون در گراگرد موصل مستقر شده‌اند، از جمله یگان‌های ارتش عراق، حشد الشعبی(بسیج مردمی)، پیشمرگ‌های کرد، پیکارجویان طوایف سنی، حشد وطنی (شبه نظامیان سنی) و یگان‌های عملیات ویژه آمریکا.
بر پایه گزارش‌ها، به‌منظور آمادگی برای اجرای عملیات آزادسازی موصل، یک پایگاه لجستیکی در پایگاه هوایی قیاره ایجاد شده است، پایگاهی که در ۶۰ کیلومتری جنوب موصل قرار دارد و در نیمه تیرماه سال جاری به وسیله یگان‌های عراقی از داعش پس گرفته شد. این پایگاه که آمادگی پذیرش هواپیماهای ترابری را دارد، نیازهای تدارکاتی نیروهای شرکت‌کننده در خط اول جبهه را مانند سلاح، مهمات، سوخت و خواربار تأمین خواهد کرد.
به‌گزارش «موسسه مطالعات خاور نزدیک واشینگتن»، ۵۶۰ مشاور نظامی آمریکایی از پایگاه قیاره به‌اجرای عملیات آزادسازی کمک خواهند کرد. در ضمن توپخانه دوربرد آمریکا و فرانسه که در آن ناحیه استقرار یافته‌اند، از پیشروی یگان‌های شرکت‌کننده در مراحل اولیه عملیات حمایت خواهند کرد.
پایگاه قیاره، آن‌گونه که گزارش یادشده می‌گوید، محل تجمع یگان‌های ارتش عراق است و ۱۱ تیپ ویژه عراق(هر تیپ به‌استعداد ۲ هزار نفر) آماده عملیات تهاجمی‌اند. علاوه بر این، پنج یگان متشکل از پلیس و طوایفِ عمدتا سنی که شمار آن‌ها به ۶ هزار نفر می‌رسد، آماده اجرای عملیات‌اند.
پیشمرگ‌های کرد، از طرف شمال غرب موصل وارد میدان خواهند شد در حالی‌که چند یگان پلیس متشکل از اقلیت‌هایی مانند مسیحی، کاکایی و ایزدی که از سوی کردها سازماندهی شده‌اند، در شمال شرق موصل به محاصره شهر کمک خواهند کرد.
حشد شعبی در مراحل بعدی وارد عمل خواهد و بر پایه قراردادهایی که صورت گرفته است، این نیرو به‌خاطر حساسیت‌های فرقه‌ای ساکنان سنی موصل که حدود ۷۰۰ هزار نفر از دو میلیون جمعیت پیشین آن کماکان در شهر سکونت دارند، وارد جنگ‌های خیابانی و شهری و عملیات پاکسازی نخواهد شد.
در ارتباط با حشد وطنی که استعداد آن تا ۶ هزار نفر گزارش شده است، عربستان و ترکیه خواهان شرکت این نیرو در عملیات موصل‌اند ولی دولت بغداد با آن مخالفت می‌ورزد.
آمار دقیقی از شمار نیروهای داعش در دست نیست ولی تخمین زده می‌شود که استعداد آن بین ۳۰۰۰ تا ۴۵۰۰ نفر باشد.
نیروهای شرکت‌کننده در عملیات آزادسازی موصل با چالش‌های عمده‌ای در سطوح مختلف مواجه خواهند شد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها هماهنگی میان نیروهای نظامی و شبه نظامی شرکت‌کننده در این عملیات است که تا به‌حال در عملیاتی تحت فرماندهی واحد شرکت نداشته‌اند.
بعد از آغاز حمله، ائتلافی از نیروهای ناهم‌گرا و در مواردی نیروهای مخالف هم و یا رقیب باید در طول یک خط جبهه به طول ده‌ها کیلومتر با داعش مقابله کنند تا راه را برای رسیدن به‌شهر موصل هموار کنند. با توجه به تاکتیک‌های به‌کار رفته در حمله‌های نیروهای عراقی به دیگر شهرها از جمله رمادی و تکریت، این نیروها در ابتدا با محاصره موصل راه‌های ارتباطی آن را با دیگر شهرها و مناطق قطع خواهند کرد.
با نگرش به حمله شیمیایی داعش با گاز خردَل علیه نیروهای آمریکایی در روز سه‌شنبه ۳۰ شهریور و دیگر حمله‌های مشابه پیشین این گروه علیه پیشمرگ‌های کرد، این نگرانی وجود دارد که داعش در عملیات پیش رو بار دیگر از سلاح‌های شیمیایی علیه نیروهای ائتلاف استفاده کند.
اخیرا هواپیماهای آمریکایی کارخانه‌ای را در نزدیکی موصل که بر پایه اطلاعات بدست آمده محل تولید جنگ‌افزار شیمیایی بود، بمباران کردند. با این‌همه سلاح‌های شیمیایی استفاده شده از سوی داعش ضایعات محدودی را در مقایسه با دیگر سلاح‌های موجود در زرادخانه این گروه به‌جای گذاشته است.
نیروهای کرد که نقش مهمی را در این عملیات خواهند داشت تحت فرماندهی دولت اقلیم کردستان خواهند بود نه دولت العبادی. به‌نظر می‌رسد که بغداد و دولت اقلیم کردستان بر سر اراضی تحت کنترل آن‌ها پس از آزادسازی موصل به یک تفاهم اولیه دست یافته‌اند. کردها بر سر کنترل برخی از مناطق پای می‌فشارند و دولت بغداد نیز ادعای متقابلی دارد.
نقش نیروهای شبه نظامی مانند حشد شعبی، متشکل از ۵۰ گروه، که شمار زیادی از آن‌ها از سوی ایران حمایت می‌شوند در ظاهر مشخص شده است و در واقع نقش ثانویه دارند. هادی العامری، رهبر حشد شعبی و دبیر کل سازمان بدر، گفته است: «نیروهای حشد شعبی به‌رغم نظر برخی از مخالفان، در نبرد آزادسازی موصل شرکت خواهند کرد زیرا آن‌ها نیروهای امنیتی و رسمی مرتبط با نخست وزیر عراق هستند و مشارکت فعال در آزادسازی موصل حق آن‌هاست».
حشد شعبی در ظاهر تحت کنترل حیدر العبادی است ولی شماری از گروه‌های قدرتمند و بانفوذ این نیرو مستقل عمل می‌کنند و یا از جمهوری اسلامی حرف‌شنوی دارند. دیگر اینکه اکثر سیاست‌مداران سنی عراق مخالف ورود حشد شعبی به موصل‌اند.
این نیرو که با نظر دولت بغداد و همکاری و حمایت نزدیک سپاه پاسداران و نیروی قدس برای مبارزه با داعش تشکیل شده است، ۱۰۰ هزار شبه نظامی دارد و مهم‌ترین گروه نیابتی و نزدیک به ایران یعنی سازمان بدر، حضور و نفوذ گسترده‌ای در سازمان‌های انتظامی و نظامی عراق دارد.بر پایه برخی از گزارش‌ها، سپاه پاسداران از ۸۰ هزار شبه نظامی حشد شعبی به درجات مختلف حمایت می‌کند.
با این همه، حشد شعبی به تنهایی نمی‌تواند بر داعش فایق شود. یگان‌های ارتش عراق، پیشمرگ‌های کرد و حمایت هوایی آمریکا نیز برای اجرای موفقیت‌آمیز عملیات موصل لازم است.
جای تاکید دارد که بازپس‌گیری موصل به مثابه پایان داعش نیست و مبارزه با آن به درجات مختلف ادامه خواهد یافت. این گروه بعد از سقوط حکومت اسلامی به احتمال بسیار زیاد، همان‌گونه که تجربه و کارکرد دیگر گروه‌های مشابه افراط‌گرا مانند القاعده نشان داد، با عملیات تروریستی، بمب‌گذاری، و با حمله و گریز به مبارزه خود ادامه خواهد داد.
ترکیه نسبت به‌عملیات آزادسازی موصل حساس است و تلاش دارد که با تقویت پیشمرگ‌های کرد، حشد وطنی و ترکمن‌های عراق زمینه نفوذ و چانه‌زنی خود را برای طراحی آینده موصل با توجه به منافع سیاسی و راهبردی‌اش هموار کند.
یکی از اختلافات جدی آنکارا با بغداد، حضور نظامیان ترکیه در شمال عراق است که بعد از تسلط داعش بر شهر موصل در سال ۲۰۱۴ ادامه داشته است. دولت اقلیم کردستان برخلاف دولت بغداد از این حضور استقبال می‌کند.
نزدیک به ۲ هزار نفر از نظامیان ترکیه در شمال عراق حضور دارند که قریب به ۵۰۰ نفر آن‌ها در پادگان زلیکان در بعشیقه در ۱۸ کیلومتری شمال شرق موصل به‌آموزش حشد وطنی مشغول‌اند که استعداد آن ۶ هزار نفر تخمین زده شده است.
حشد وطنی که ارتش آزادی‌بخش سنی خوانده می‌شود تحت فرماندهی اثیل نجیفی، استاندار پیشین نینوا، قرار دارد. اضافه بر این، نظامیان ترک تا به‌حال ۲۷۰۰ نفر از پیشمرگ‌های کرد را در پایگاه‌های مختلف آن‌ها آموزش داده‌اند. به تازگی پارلمان ترکیه حضور نظامیان‌اش در عراق را به‌مدت یک‌سال دیگر تمدید کرده است.
در این راستا، حیدر العبادی چند بار از آنکارا خواسته است که نیروهای خود را از خاک عراق خارج کند و به تازگی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در واکنش به‌این اعتراض، با لحن تحقیرآمیزی خطاب به نخست‌وزیر عراق گفت: «بهتر است موقعیت خودت را بفهمی».
حیدر العبادی با شرکت حشد وطنی در عملیات آزادسازی موصل مخالف است و رهبران حشد وطنی نیز گفته‌اند که حشد شعبی نباید در بازپس‌گیری موصل از داعش شرکت نماید. پیشمرگ‌های کرد هم ورود حشد شعبی به موصل و مبارزه آن با داعش را منع کرده‌اند.
ترکیه خواهان آن است که نقطه پایانی بر فعالیت‌های پ‌کاکا در شهر سنجار نزدیک مرز سوریه بگذارد. این شهر در ۱۲۶ کیلومتری غرب موصل قرار دارد. دولت ترکیه نگران آن است که بخشی از کمک‌های مالی و نظامی به شبه‌نظامیان شیعه از سوی بغداد به‌حزب کارگران کردستان(پ.ک.ک) انتقال پیدا کند، گو اینکه برخی از مقام‌های ترک از اجرای این کار سخن به‌میان آورده‌اند. پ.ک.ک هم تمایل دارد که در عملیات آزادسازی موصل شرکت نماید.
ترکیه از ترکمن‌های شهر تلعفر واقع در ۷۷ کیلومتری غرب موصل حمایت می‌کند و خواهان برگشت آن‌ها به‌این شهر است که با اشغال موصل از سوی داعش از خانه‌های خود رانده شدند. ترکمن‌ها اکثریت جمعیت شهر مذکور را تشکیل می‌دهند و بیش از ۲۵ درصد آن‌ها شیعه‌اند. در مجموع ترکمن‌ها بعد از عرب‌ها و کردها سومین قومیت عراق محسوب می‌شوند.
داعش که خود را برای جنگی طولانی مدت و سخت برای مقابله با نیروهای عراقی پشتیبانی شده از آمریکا آماده می‌کند که قرار است عملیات باز پس‌گیری شهر موصل را آغاز کنند، گرداگرد این شهر خندق حفر می‌کند.
این شهر که شمار ساکنان آن به دو میلیون تن می‌رسد، سال ۲۰۱۴ در حمله ناگهانی شبه‌نظامیان داعش، به‌تصرف این گروه در آمد.
در ماه رمضان امسال، داعش برپایی «دولت خلافت» را اعلام کرد. برخی از نیروهایش که از کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای میانه به‌داعش پیوسته بودند، پس از این ماجرا به‌میدان‌های شهر آمده و گذرنامه‌ها و اوراق هویتی خود را پاره کرده و آتش زدند.
این نیروها با اعلام برائت از کشورهای «طواغیت» اعلام کردند که مرزهای «سایکس پیکو»(که پس از جنگ جهانی اول، مرزهای کشورهای عربی ایجاد شده از فروپاشی عثمانی را تعیین کرد) را به‌رسمیت نمی‌شناسند و بر بیعت خود با «خلیفه» ابراهیم عواد البدری معروف به «ابوبکر البغدادی» تاکید می‌کنند. به‌گزارش خبرگزاری رویترز، ساکنان می‌گویند که شبه‌نظامیان داعش، برخی محله‌ها را به‌طور کامل می‌بندند و شبکه‌ای از تونل‌ها را برای جلوگیری از پیشروی نیروهای دولتی، حفر می‌کنند.
گروه داعش در ماه جاری، حفر خندقی با عرض دو متر را آغاز کرده و مخازنی از نفت در نزدیکی آن قرار می‌دهد تا با ایجاد رودی از آتش، هم جلوی پیشروی نیروهای عراقی را بگیرد و هم مانعی در برابر دید هواپیماهای جاسوسی ایجاد کند.
در دو سال گذشته، شبه‌نظامیان داعش مقاومت سرسختی را برای محافظت از برخی مناطقی که تصرف کرده بودند، از خود نشان داده‌اند، اما در برخی از مناطق، مقاومت چندانی نکردند؛ مساله‌ای که بحث‌هایی درباره چگونگی مقاومت آن‌ها در برابر حمله به‌موصل به وجود آورده است.
فعالیت‌های اخیر گروه داعش نشان می‌دهد که آن‌ها قصد دارند از شهر محافظت کنند و از این‌رو، احتمالا جنگ موصل، جنگی طولانی مدت و خونین خواهد بود و می‌تواند به کشته‌شدن شمار زیادی از غیر نظامیان بیانجامد.
صبالح النعمانی سخنگوی سازمان مبارزه با تروریسم وابسته به‌ارتش عراق، گفته است: «خندق‌های نفت، تونل‌ها و حملات انتحاری، داعش را از شکست نجات نخواهد داد اما جنگ را دشوارتر خواهد کرد».
او افزود: «ما مطمئن هستیم که داعش برای ماندن در موصل، تا آخرین سرباز خود خواهد جنگید».
این تونل یک گذرگاه از غرب دارد تا شبه‌نظامیان بتوانند به‌سمت صحرا و هم‌چنین سوریه بروند. به‌نظر می‌رسد که آن‌ها می‌خواهند در صورتی که تصمیم بگیرند شهر را تسلیم کنند، نیروهای خود را در جایی دیگر گردهم آورند.
علاوه بر خندق‌ها، تصاویری که ساکنان شهر برداشته‌اند، نشان می‌دهد که شبه‌نظامیان، برخی از محله‌های مرکز موصل را با دیوارهای سیمانی بسته‌اند. برخی از این دیوارها، در جاده‌های اصلی شهر قرار دارند.
محمد عدنان الطائی از افسران ارتش عراق می‌گوید شبه‌نظامیان از دیوارها استفاده می‌کنند تا هواپیماها نتوانند در فرودگاه موصل بنشینند. آن‌ها پیش‌تر از همین روش پیش از فرارشان از پایگاه هوایی قیاره واقع در ۶۰ کیلومتری جنوب موصل استفاده کرده بودند.
وقتى تابستان ۲۰۱۴، گروه تروریستی و تبه‌کار اسلامی داعش کنترل موصل را به‌دست گرفت زندگى مردم این شهر تحت کنترل داعش به‌مراتب سخت‌تر از گذشه شد. مردها حق ندارند ریش‌هایشان را کوتاه کنند و مجبورند پایین شلوارها را کوتاه‌تر کنند. حق سیگار کشیدن ندارند. زن‌ها مجبورند نقاب بپوشند و دست‌هایشان را بپوشانند. علاوه بر این استفاده از اینترنت و تلفن در خانه ممنوع است.
آن‌ها اجازه نمى‌دهند مردم تلویزیون نگاه کنند و مى‌گویند بیشتر شبکه‌هاى ماهواره‌اى ضد مسلمانان هستند. بشقاب‌هاى ماهواره را هم جمع کرده‌اند. هر کس که قانون‌شکنى کند شلاق مى‌خورد و روانه زندان مى‌شود. باید جریمه مالى هم پرداخت کند. داعش، حتی در میدان‌های شهر انسان‌ها را اعدام مى‌کند.
پرچم‌های سیاه داعش در هر گوشه شهر دیده می‌شود. حتی دیوار خانه‌ها و هتل‌ها و موسسات و مراکز نظامی و ماشین‌ها هم به‌رنگ پرچم داعش سیاه شده‌اند.
بر اساس گزارشات داعش پس از تسخیر موصل، اعلام کرده کسی حق ندارد سیگار بکشد. قلیان‌ها را ضبط کرده و قهوه‌خانه‌هایی که محل کشیدن قلیان بود را بسته و به‌هر کس که مرتکب این گناه شود هشدار داده است.
دولت اسلامی، اجازه بازی دومینو و فروش بازی‌های کامپیوتری را نمی‌دهد. سی‌دی‌های فیلم و بازی و مغازه‌های کافی‌نت هم ممنوع و تعطیل شده است.
داعش از پزشکان مرد متخصص زنان خواسته کارشان را تعطیل کنند و همین موجب شده که ازدحام شدیدی جلوی مطب‌های پزشکان زن ایجاد شود. چرا که تعداد پزشکان زن به‌اندازه کافی نیست.
داعش برگه‌ای به‌فروشندگان لباس‌های زنانه داده و در آن ذکر کرده: «مردان حق ندارند چیزی که به‌زنان مربوط است بفروشند.(چه لباس و چه لوازم آرایش)
استفاده از مانکن‌هایی که به‌شکل بدن زنان تولید شده‌اند هم ممنوع است. داعش همه آرایشگاه‌های زنانه را هم تعطیل کرده؛ تراشیدن ریش را هم برای مردان ممنوع اعلام نموده است.
داعش برای نشر تفکراتش کتابچه‌های رایگان بین مردم توزیع می‌کند. در این کتابچه‌ها، تفکرات و عقاید «دولت اسلامی» درج شده است. گذشته از این روش، داعش از دروس و سخن‌رانی‌هایی که در مدارس و خانه‌ها و مراکز «ارشادی» انجام می‌گیرد هم سود می‌برد.
داعش به‌فروشندگان دستور داده است در ساعات نماز محل کسب‌شان را تعطیل کنند و برای خواندن نماز به‌مسجد بروند. هر کس هم بدون عذر، برای نماز به‌مسجد نرود مجازات می‌شود: یا شلاق می‌خورد، یا جریمه مالی می‌شود و یا مغازه‌اش را می‌بندند.
در موصل، داعش ارتش دارد و پلیس و پلیس راهنمایی و رانندگی اسلامی. نیروهای شبه رسمی هم هستند. پلیس اقتصادی هم هست. اما آن‌ها، مردان مسلح به‌سلاح کمری هستند که در خیابان‌ها و بازارها می‌گردند. اکثر نیروهای این دیوان تازه جذب داعش شده‌اند و اهالی روستاها و مناطق حاشیه شهر موصل‌اند. این‌ها اساسا افرادی هستند که مثل ارتش عراق با خشونت برخورد می‌کنند. در بین‌شان کرد و ترکمان و عرب و خارجی و حتی برخی ایزدی‌هایی که اعلام اسلام کرده‌اند، هم وجود دارد. لباس نظامی می‌پوشند و برخی‌هایشان هم لباس افغانی به‌تن می‌کنند.
کار مدارس داخل شهر و نواحی تابعه آن تا مقطع پیش‌دانشگاهی ادامه دارد. ولی دانشگاه‌ها تعطیل هستند. داعش مدام روش‌های تدریس را تغییر می‌دهد و اوضاع هنوز ثبات ندارد.
داعش دائما مقرهایش را تغییر می‌دهد ولی برخی پاسگاه‌های ثابت هم در خیابان‌ها وجود دارد. دائما از طریق مساجد مردم را به‌جهاد تشویق می‌کنند. گفته می‌شود دست‌کم یک مرد و یک زن را سنگسار کرده‌اند. به‌اهالی اجازه داده می‌شود از شهر بیرون بروند و این کار الان ممنوع است.
در چنین شرایطی، با وجود وعده‌های مکرر مقامات عراقی برای بازپس گیری شهر موصل، این کار به‌نظر می‌رسد دشوار و پیچیده و در عین حال طولانی است. بعد از سقوط موصل در سال ۲۰۱۴، دولت عراق بارها اعلام کرد که در حال طرح‌ریزی عملیات برای بازپس‌گیری این شهر به‌عنوان شهر دوم عراق است اما تاکنون هیچ عملیات منسجمی برای عقب راندن داعش از این شهر صورت نگرفته است.
برای آزادسازی موصل، آن چیزی که در حال حاضر قابل توجه است، نقش و دخالت آمریکایی‌ها است. آمریکایی‌ها که هنگام تصرف موصل توسط داعش، هیچ اقدام جدی علیه آن انجام نداده بودند اکنون خود را تنها نیرویی می‌دانند که قادر است عملیات آزادسازی موصل را هدایت کند. سفر اخیر وزیر دفاع ایالات متحده هم در راستای کمک برای آزادسازی موصل اعلام شده است و آمریکایی‌ها اعلام کردند ۲۰۰ نیروی نظامی و ۸ آپاچی را برای کمک به‌آزادسازی موصل به‌کار خواهند گرفت. به تازگی هم اعلام کرده‌اند ۶۰۰ نیروی دیگر برای حمله به‌موصل بفرستند.
قطعا بازپس‌گیری موصل، سخت و طولانی خواهد بود و هیچ کس انتظار ندارد در رقابت با داعش به‌سادگی این شهر تصرف شود. ارتش عراق، تضعیف شده و نیروهای متعددی شامل نیروهای شیعه، سنی و کرد در عراق در حال نبرد هستند. در حالی که آن‌ها تضادهای زیادی با یکدیگر دارند و تاکنون نتوانسته‌اند نیروی واحدی برای مبارزه با داعش در موصل به‌وجود آورند.
پاتریک مارتین، تحلیل‌گر موسسه مطالعات جنگ در واشنگتن به‌خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «این حملات برای کند کردن فرایند آماده‌سازی برای آزادسازی موصل انجام می‌گیرد و به‌نظر می‌رسد ارتش عراق باید محاسبات خود برای بازپس‌گیری موصل را تغییر دهد».
هزاران نفر از نیروهای عراقی، از اواسط فوریه در حال حرکت به‌سمت نینوا هستند و بسیاری نیز در حال پیوستن به‌آن‌ها هستند. برخی از این نیروها به‌اردوگاه مخمور در ۵۰ کیلومتری جنوب شرقی موصل وارد شدند که به‌مقر فرماندهی عملیات نظامی نینوا تبدیل شده است.
نیروهای امنیتی عراق، چندی پیش یک تهاجمی علیه داعش در صحرای الجزیره در غرب استان صلاح‌الدین ترتیب دادند و مسیرهای تدارکاتی و ارتباطی داعش بین استان انبار و موصل را قطع کردند. یک افسر نظامی عراقی گفته است: «این اولین قدم برای آزادسازی موصل بوده است».
با این حال داعش برای اختلال در تحرکات نیروهای عراقی شروع به‌عملیات‌های انتحاری و بمب‌گذاری در مناطق مختلف عراق کرده است. بمب‌گذاری در شهر حله و بمب‌گذاری در یک بازار در شهر صدر بغداد، که منجر به‌کشته شدن ۷۰ نفر شد، نمونه‌هایی از این اقدامات داعش است.
یکی دیگر از مسائل مورد بحث، چگونگی گنجاندن نیروهای شیعه مورد حمایت حکومت اسلامی ایران و از جمله واحدهای بسیج به‌اصطلاح «مردمی» است. بسیاری از سیاست‌مداران سنی‌مذهب عراق، استفاده از نیروهای شیعه برای تهاجم به‌موصل سخت مخالفند. آن‌ها این نگرانی را دارند که نیروهای شیعه با تصرف موصل، جای پای مهمی در موصل برای خود به‌دست آورند. این یکی از موانعی بوده که تاکنون آماده‌سازی‌ها برای حمله به‌موصل را با مشکل مواجه کرده است.
چندی پیش، حیدرالعبادی نخست وزیر عراق در همین زمینه ادعا کرده بود که: «هیچ کسی نباید به‌خود جرات بدهد از من بخواهد که واحدهای بسیج مردمی را از دخالت در عملیات بازپس‌گیری موصل منع کنم؛ نه آمریکا و نه انگلیس».
با این حال، چندی پیش شورای نینوا رسما اعلام کرد که به‌هرگونه دخالت نیروهای بسیج مردمی در موصل مخالفت خواهد کرد. ائتلاف نیروهای عراقی به‌عنوان یک بلوک سیاسی سنی نیز همین دیدگاه مشابه را دارد.
ابومهدی المهندس، «فرمانده میدانی بسیج مردمی عراق»، در بیانیه‌ای در یک کنفرانس خبری در روز اعلام کرد: «هیچ کسی حق ندارد ما را از شرکت در آزادسازی شهر موصل منع کند». اخیرا نیز دولت‌های عربستان سعودی و ترکیه، رسما با دخالت دادن گروه‌های شیعی در عملیات آزادسازی موصل مخالفت کرده‌اند.
با این وجود، یک مقام امنیتی آمریکا به‌پایگاه خبری «میدل ایست آی» گفته که عملیات‌های نظامی علیه داعش در موصل در واقع در حال حاضر شروع شده و دولت عراق نیز طرح خود برای آزادسازی موصل را به‌فرماندهان آمریکایی واگذار کرده است.
سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در همین زمینه گفته است: «مردم احتمالا گیج شده‌اند که چه زمانی موصل امن خواهد شد و چه زمانی عملیات‌ها آغاز خواهد شد؟ من می‌خواهم بگویم این عملیات‌ها در حال حاضر آغاز شده است».
به‌گفته منابع عراقی، حمله به‌داعش از سه نقطه راه‌اندازی خواهد شد؛ مخمور به‌شرق موصل، ۱۱۵ کیلومتری جنوب «شرقات» و ۱۲ کیلومتری شمال غرب «بعشیقه». نیروی هوایی به‌رهبری آمریکا نیز یک خط آتش سنگین برای قطع خطوط ارتباطی و تدارکاتی بین موصل و مناطق تحت تسلط داعش به‌سمت غرب سوریه ایجاد خواهد کرد. این منابع، هم‌چنین گفته‌اند که نیروهای کرد، سربازان زبده عراقی و نیروهای شیعه، پیش‌تازان عملیات خواهند بود و هر کدام ضمن قرار گرفتن در مواضع خود، هم‌آهنگی منظمی با نیروهای ارتش عراق برای بازپس‌گیری شهر موصل خواهند داشت.
یک افسر ارشد ارتش عراق گفت: «نبرد موصل، تعیین‌کننده، پیچیده و دشوار است و مطمئنا با نبرد تکریت و الانبار متفاوت خواهد بود».
بدین ترتیب، آن چیزی که هم‌اکنون مطرح می‌شود این است که چه نیروها و گروه‌هایی باید در آزادسازی موصل نقش داشته باشند و آینده قدرت در موصل به‌دست چه گروه‌هایی خواهد افتاد.
سوریه، بهترین فرصت برای داعش بود که نتوانست از آن استفاده ببرد. نه به‌خاطر تندروی¬هایش بلکه بخاطر طمع¬اش در رقابت در بازار؛ بازاری که کشورهای غربی و سه کشور عربستان، کویت و امارات متحده با تزریق پول به آن، براه انداخته بودند. سوریه بستر بسیار مناسبی جهت تجارت برای شورشیان تکفیری است. دستمزد ماهیانه یک هزار و ۵۰۰ دلار رقم بسیار خوبی است که هر شورشی را ترغیب به‌حضور گرم‌تر در این بازار می¬کند. کافی است شخص کمی لهجه سوری و چند متن قرآنی را بداند تا بودجه سرمایه¬گذاری را برای خود تامین کند.
چرخه شانس چنان به‌سود داعش چرخید که امروزه خود را در جایگاه رهبر همه گروه‌های جهادی دیده و الانبار را بعنوان پایگاه امن برنامه¬ریزی خود با ۱۰ سال دانش جنگ‌های پارتیزانی در دست دارد. داعش، خود را رهبر جهاد می¬داند و مرز عراق و سوریه برای بغدادی مزاحی بیش نیست. بین مناطق سنی‌نشین سوریه و الانبار عراق اتحاد مطلوبی برقرار است و داعش با علم بر این موضوع بر هر دو احاطه یافت و در بین آن‌ها رخنه کرد. ابوبکر البغدادی تلاش کرد تا خود را کمی در سوریه اثبات کند. جهاد ممکن است تصویر جهانی داشته باشد، اما سیاست تصویری کاملا داخلی دارد. پس به‌همین دلیل، شورشیان داخلی اصلا میل ندارند که شورشیان خارجی به‌آن‌ها بگویند که چطور باید جنگید. مسئله، موضوع «اسلام‌گراتر» بودن یا «تندروتر» بودن نیست.
روزنامه گاردین در آخرین شماره خود در گزارشی به‌قلم «ایلای لیک»(Eli Lake) از حضور ایران و سوریه به عنوان دو حامی بزرگ عراق در مقابله با داعش خبر داد. نویسنده این گزارش در جایی به‌این اشاره دارد که آمریکا در قبال معضل بزرگی که خود به‌وجود آورده، شانه خالی کرده و ناخودآگاه عرصه را برای ورود ایران و سوریه بازکرده است. وی، معتقد است که منظور از گفته اخیر یکی از مقامات عراقی مبنی بر «اعلام آمادگی ایران برای کمک به‌عراق از همه نظر» یعنی از نظر نظامی و اطلاعاتی. نویسنده گزارش، نیروهای نظامی و اطلاعاتی اعزامی ایران را بسیار خبره معرفی کرده است.
«آرون زلین»(Aaron Zellin) متخصص بخش مطالعات گروه‌های جهادی موسسه واشنگتن، معتقد است که داعش پس از مرگ ابومصعب الزرقاوی این درس را آموخت که بهترین گزینه اقدام نظامی به‌خشن¬ترین شکل ممکن است. وی در ادامه اذعان می¬دارد که این گروه برای ابلاغ پیام¬های خود از امکانات پیشرفته همچون شبکه¬های اجتماعی بخصوص توئیتر استفاده می¬کند و همین امر موجب جذب ۲ هزار مبارز و شورشی¬ غربی(طبق برآورد آژانس¬های اطلاعاتی غرب) به‌این گروه شده است. زلین، عملکرد داعش را پیچیده¬تر از بسیاری از شرکت‌های آمریکایی می¬داند. به گفته وی، داعش در خلق طرفداران دروغین در شبکه¬های اجتماعی استاد است. این گروه با تصرف موصل و غارت بانک مرکزی آن، بیش از ۴۰۰ میلیون دلار بدست آورده و هم‌اکنون ثروتمندترین گروه تروریستی جهان است. البته طبق گزارش شورای مناسبات خارجه این موسسه، داعش تا پیش از تصرف موصل از مالیات‌های تجارت در این شهر صاحب ۸ میلیون دلار در ماه می¬گردیده است و هم اکنون هم ادامه دارد.
آرون زلین در پایان این‌گونه نتیجه‌گیری می¬کند: به هر حال، داعش دارای ترازنامه، سرمایه و ثروت، انبار سلاح، انواع تجهیزات بمب‌گذاری، و توان تروریستی بسیار بالاست. هم‌چنین دارای یک گزارش سالیانه مالی(۲۰۱۳) با ۴۱۰ صفحه یعنی بیش از ۲ برابر سال ۲۰۱۲ می¬باشد و این یعنی پشت سر گذراندن یک سال بی¬نظیر مالی.
نایجل اینسکترNigel Inkster)) دستیار ارشد MI6 (سرویس اطلاعاتی انگلیس) و مدیر کنونی بخش تهدیدات فراملی موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک آمریکا معتقد است که داعش گزارشات سالیانه خود را همچون گزارشات یک شرکت تهیه می¬کند. این گزارش‌ها شامل جزییاتی در مورد اهداف و عملیات شهادت و پوشش شفافی از ساختار، طرح و استراتژی سازمان است.
گزارش‌های منتشرشده در گاردین، اشپیگل و مقامات آگاه حکومت‌های اردن، ترکیه و مصر، حاکی از آنست که نیروهای داعش در دوره¬های مختلف تحت آموزش متخصصین آمریکایی، انگلیسی و فرانسوی در اردن، ترکیه و اسراییل بوده¬اند. این گزارش‌ها نمایانگر اینست که آمریکایی¬ها از چند ما قبل از تحرکات داعش در عراق کاملا خبر داشته و همه چیز برای برنامه‌ریزی آماده بوده است.
وزارت خارجه عراق، روز چهارشنبه ۵ اکتبر ۲۰۱۶، سفیر ترکیه در بغداد را فراخواند تا اعتراض پارلمان عراق به حضور نظامی ترکیه در شمال این کشور را به وی ابلاغ کند. این در حالی است که حیدر العبادی، نسبت به احتمال آغاز «جنگ منطقه‌ای» در صورت ادامه این روند، هشدار داده است. از سوی دیگر، آنکارا نیز در اعتراض به «اشغالگر» خواندن نیروهای ترکیه در شمال عراق از سوی پارلمان این کشور، سفیر بغداد در ترکیه را فراخواند.
پارلمان عراق روز سه‌شنبه با اکثریت قاطع آرا، حضور نیروهای ترکیه در شمال عراق را محکوم و آن‌ها را «نیروهای اشغالگر» توصیف کرده از دولت عراق خواست تا اقدامات لازم برای اخراج این نیروها را انجام دهد.
در بیانیه پارلمان عراق آمده که دولت بغداد باید تمامی اقدامات قانونی و دیپلماتیک را برای حفظ تمامیت ارضی عراق به‌کار برد و در روابط تجاری و اقتصادی با ترکیه تجدید نظر کند. حیدر العبادی نخست وزیر عراق، به‌ترکیه هشدار داد که باقی ماندن نیروهایش در شمال عراق، ممکن است که به‌جنگی منطقه‌ای بینجامد.
العبادی، گفت که چندین بار از ترکیه خواسته در امور داخلی عراق دخالت نکند. نخست وزیر عراق تاکید کرد که کشورش به‌دنبال رویارویی با ترکیه نیست ولی احتمال دارد «ماجراجویی‌های ترکیه» منجر به‌رویارویی منطقه‌ای شود.
ترکیه می‌گوید که حضور نیروهایش در شمال عراق، برای آموزش نیروهای نظامی عراق جهت مقابله با گروه داعش است. این در حالی است که عراق می‌گوید هیچ‌گاه چنین درخواستی را از ترکیه نکرده است.
آنکارا از اواخر سال ۲۰۱۵ میلادی، شماری از سربازان ترکیه را به پایگاهی در شمال عراق اعزام کرده است. هدف از حضور این نیروها در عراق انجام تمرینات و نیز کمک به‌نیروهای عراقی در جنگ با داعش اعلام شد.
سخنگوی رجب طیب اردوغان: هدف از تاسیس کمپ بعشیقه در شمال عراق پاکسازی موصل از اشغال داعش است. به‌گزارش TimeTurk، ابراهیم کالین، سخنگوی رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه طی اظهاراتی در خصوص عملیات آزادسازی موصل از اشغال تروریست‌های داعشی گفت: محدود کردن مبارزه با دولت اسلامی عراق و شام(داعش) به‌یک منطقه خاص موفقیت در این زمینه را به‌همراه نخواهد آورد.
او افزود: شهرهای موصل و الرقه باید از تصرف داعش خارج شوند. ما در خصوص عملیات رقه مواضع خود را آشکارا بیان کردیم، این عملیات را به‌همراه نیروهای ائتلاف بین‌المللی علیه داعش و نیروهای مسلح عرب صورت خواهیم داد. ولی در این خصوص آمریکا خود را آماده می‌کند تا این عملیات را با نیروهای ی.پ.گ انجام دهد.
کالین تاکید کرد: عملیات موصل نیز در حال طراحی است. از ابتدا تاکید کرده‌ایم که برای آزادی موصل از اشغال داعش هر کاری از دست‌مان برآید انجام خواهیم داد. کمپ بعشیقه در شمال سوریه نیز برای این کار تاسیس شد. در آن پایگاه نظامی ۵ هزار نیروی نظامی آموزش داده شدند. رییس جمهور ترکیه بارها تاکید کرده است که عملیات موصل باید با توجه به‌ساختار قومیتی و اجتماعی این منطقه صورت گیرد. موصل متعلق به‌موصلی‌ها و تلعفر متعلق به‌تلعفری‌ها است.
او در ادامه اظهارات خود با اشاره به‌عملیات سپر فرات ارتش ترکیه در شمال سوریه نیز گفت: هدف کنونی این عملیات الباب است. باید در عمق سوریه نفوذ کرده تا بتوانیم منطقه حائل امنیتی را به‌وجود آوریم. در حال حاضر تلاش برای پاکسازی دابیک از تروریست‌های داعشی ادامه دارد.
سخنگوی نیروهای ائتلافی بین‌المللی علیه داعش در عراق، گفته است: حضور نظامیان ترکیه در خاک عراق غیر قانونی است. به‌گزارش روزنامه جمهوریت، سرهنگ جان دوریان، سخنگوی نیروهای ائتلافی بین‌المللی علیه داعش در عراق طی اظهاراتی عنوان کرد: نیروهای نظامی ارتش ترکیه که در خاک عراق هستند جزء نیروهای ائتلافی بین‌المللی در مبارزه با داعش به شمار نمی‌آیند.
او افزود: حضور سربازان ترکیه در خاک عراق به‌صورت رسمی صورت نگرفته و غیرقانونی است. حضور نیروهای نظامی وابسته به‌ائتلاف بین‌المللی علیه داعش در عراق، بعد از توافق با حکومت این کشور و با اجازه رسمی آن‌ها صورت گرفته است. این نیروها در مبارزه ارتش عراق با دولت اسلامی عراق و شام(داعش) از زمین و هوا حمایت‌های مختلفی صورت می دهند.
ترکیه موصل را جزئی از دایره امنیتی خود در شمال عراق می‌داند و نسبت به‌این مسئله حساسیت دارد. اما در این میان حکومت اسلامی ایران و حکومت شیعی عراق، رابطه بسیار نزدیکی با همدیگر دارند و عراق و ایران خواهان شرکت نیروهای سپاه قدس ایران و شبه‌نظامیان شیعی عراقی در این عملیات هستند.
ترکیه تلاش دارد برای مقابله با موضع عراق و ایران، از یک‌سو در حمایت مستقیم از اقلیم کردستان عراق به‌ریاست مسعود بارزانی و به‌دنبال آن حمایت از نیروهای پیشمرگ در بازپس‌گیری موصل اصرار دارد؛ و از سوی دیگر، حمایت از نیروهای شبه‌نظامی حشد الوطنی یا داوطلب ملی که متشکل از عشایر عرب سنی اهل موصل است که نزدیک به ۶۵۰۰ نفر نیرو دارند و اثیل النجیفی، استاندار سابق موصل فرماندهی آن را بر عهده دارد که در پایگاه نظامی بعشیقه، ۳۰ کیلومتری موصل مستقر است. تبدیل شدن پایگاه بعشیقه به قر نیروهای عشایر سنی زیر نظر ترکیه و اثیل النجیفی با استقبال مسعود بارزانی مواجه شده در حالی که دولت مرکزی در بغداد با شدت با آن مخالف است. در حالی که در تاسیس این پایگاه با ایالات متحده امریکا نیز هم‌آهنگ شده است.
اسامه النجیفی، رهبر ائتلاف متحدون در مجلس عراق، رییس سابق مجلس و برادر اثیل النجیفی در دیدار خود با مک گورک گفته است که مواضع او و اهالی نینوا و فرماندهی «پیمان قدرت‌های عراقی»، مخالف حضور نیروهای «داوطلب مردمی» در جنگ آزادسازی موصل است.
این در حالی است که آنکارا نیز از این نگران است کردها واقعا به‌فکر انضمام موصل به‌اقلیم خود باشند، برای همین به‌شدت این موضوع را زیر نظر گرفته است. آن‌ها می‌خواهند موصل کردی نباشد بلکه توسط نیروهای سنی متمایل به‌آن‌ها اداره شود.
البته دعوای تقسیم ذخایر نفتی نیز یکی از معضلات منطقه است. تانریلدیز وزیر نیرو و منابع طبیعی ترکیه در تاریخ ۲۲ می ۲۰۱۴، گفته بود: صدور نفت دخیره شده منطقه کردستان عراق در بندر جیحان ترکیه به‌بازار جهانی از ۲۱ می ۲۰۱۴ آغاز شد. بارگیری یک میلیون بشکه نفت کردستان عراق پایان یافت .
به‌گزارش پایگاه خبری Enerjı Günlüğü تانر یلدیز ۲۵ می اعلام کرد در آمد حاصل از نفت منطقه کردستان عراق به‌صورت عادلانه تقسیم خواهد شد. نفت شمال عراق متعلق به‌دولت عراق است. وزیر نفت حکومت مرکزی عراق در سفر خود به‌ترکیه، اعلام کرده بود که حکومت محلی کردستان عراق حق دارد صد هزار بشکه نفت صادر کند. ما با برادران عراقی، همواره در حال مذاکره و رایزنی هستیم. به‌نظر می‌رسد صدور نفت شمال عراق نتایج سویی در برنداشته باشد. در آمدحاصل از صدور نفت عراق در «بانک خلق» ترکیه نگهداری شده و به‌نسبت ۱۷ درصد برای شمال عراق و ۸۳ درصد برای حکومت مرکزی عراق، تقسیم و پرداخت خواهد شد. درصدهای مزبور طبق قانون اساسی عراق تعیین شده است. ترکیه خلاف قراردادها عمل نخواهد کرد. به‌خصوص برای صدور نفت شمال عراق از خط لوله نفت کرکوک به یومورتالیک بهره‌برداری نخواهیم کرد. تاکنون خلاف قرار داد نفتی ترکیه با عراق عمل نکرده‌ایم .
بعداز آغاز صدور نفت کردستان عراق از بندر جیحان ترکیه، ماری هرف سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا تاکید کرد که قبل از آغاز صدور نفت به‌بازار بین‌المللی باید طرفین عراقی برسر میز نشسته و مذاکره و توافق می‌کردند. قبل از مذاکره و کسب موافقت هیچ‌یک از طرفین نباید اقدام می‌کرد .
jen psaki سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز گفت: آمریکا صدور نفت منطقه کردستان را بدون مجوز دولت فدرال عراق(بغداد) مورد حمایت قرار نمی‌دهد .
وزارت نفت عراق نیز اعلام کرد که صدور نفت شمال عراق از دولت عراق برای توقف صدور نفت کردستان عراق نزد دادگاه تجاری بین‌المللی شکایت کرد .
دولت عراق علیه دولت ترکیه و شرکت BOTAŞ بوتاش ترکیه نزد دادگاه تجاری بین‌المللی شکایت کرد. وزارت نفت عراق اعلام کرد که دولت ترکیه و بوتاش به‌علت انتقال نفت خام کردستان عراق و ذخیره آن و بارگیری نفت در بندر جیحان و صدور آن قرار داد خط لوله نفتی عراق-ترکیه را نقض کرده است. حکومت منطقه‌ای کردستان عراق، سال ۲۰۱۳ خط لوله نفتی خود به‌ترکیه را احداث کرد. اکنون از طریق خط لوله و تانکرهای نفت به‌صادرات نفت به‌ترکیه و اروپا ادامه می‌دهد.
در آن تاریخ، دولت عراق در حال تعمیر خط لوله نفتی کرکوک به یومورتالیک ترکیه بود. سه ماه بود که خط لوله مزبور بعلت تخریب از سوی داعش از دور خارج شده و ۳ میلیارد دلار به‌دولت عراق خسارت وارد کرده است. خط لوله نفت کرکوک و یومورتالیک از اول ۲۰۱۴ تاکنون ۵۰ بار مورد حمله داعش قرار گرفته و تخریب شده است .
در هر صورت شکست نظامی داعش در موصل اجتناب‌ناپذیر است ولی بازیگران، به‌ویژه منطقه‌ای، به‌کشمکش سیاسی و نظامی پس از عملیات آزادسازی و بروز عوامل و متغیرهایی می‌اندیشند که بروز و وقوع آن‌ها زیاد است و در نهایت تاثیرات اساسی بر سرنوشت عراق خواهد گذاشت از جمله سرنوشت منطقه کردستان، میزان نفوذ تهران بر بغداد و ادامه ستیز شیعه و سنی به‌رهبری ایران و عربستان.
بی‌تردید دولت اقلیم کردستان، بعد از آزادی موصل، موضوع استقلال و جدایی از عراق را پیش خواهد کشید و بی‌شک اراضی تحت حکومت‌اش را افزایش خواهد داد و چه بسا که آن‌را با توجه به‌نقش مهم‌اش در عقب راندن داعش از موصل توجیه کند. آن هم در شرایطی که بارزانی شدیدا تحت تاثیر دولت‌های عربستان سعودی و ترکیه قرار دارد.
آنکارا و دولت اقلیم کردستان حشد شعبی را چالش بزرگی برای آینده عراق و کردستان می‌دانند. ترکیه نمی‌خواهد که تلعفر به‌یک پایگاه شیعه تبدیل شود. شواهد نشان می‌دهد که حشد شعبی تلاش دارد که جای پایی برای خود در غرب موصل باز کند و راه ارتباطی با سوریه را از طریق سنجار دایر نماید و بدین طریق بخشی از آنچه را که هلال شیعی نام دارد بین ایران، عراق، سوریه و لبنان ایجاد کند.
جدا از شروع عملیات، جنب‌وجوش نیروهای مستقر در اطراف شهر موصل ادامه دارد و همگام، شماری از بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از جمله حکومت اسلامی ایران، نگران دوران پس از داعش در این شهر هستند و به‌توانایی دولت بغداد برای مدیریت بحران‌هایی که ممکن است در این شهر رخ دهد، به‌دیده تردید می‌نگرند.
هر یک از این بازیگران طرح‌هایی برای تامین امنیت در این شهر دارند ولی در عین حال نگران کسب امتیازات و منافع احتمالی دیگر بازیگران‌اند و در واقع از منظر «بازی با حاصل جمع صفر» به‌مسئله نگاه می‌کنند. یعنی برد از یک‌سو به‌معنای باخت و از سوی دیگر، این بازی سیاسی حاکمان و سیاست‌بازان است و جمع برد و باخت‌ها صفر می‌شود.
در نتیجه، نبرد برای بازپس‌گیری موصل که طولانی پیش‌بینی می‌شود پرسش‌هایی را مطرح می‌کند از جمله، آیا این عملیات در صورت موفقیت می‌تواند نقطه پایانی به‌خشونت‌های دیرپای عراق بگذارد یا اینکه صرفا فصل جدیدی را در رویارویی فرقه‌ای این کشور خواهد گشود؟
اگر بخشی از این عملیات نظامی ترکیه با هدف مقابله با گروه «حکومت اسلامی» انجام می‌شود، اما بخش بزرگی از آن نیز، متمرکز است بر نبرد با پ.ک.ک و مردم کرد ترکیه و روژاوا است؛ برای نمونه در سوریه علیه گروه «یگان‌های مدافع خلق»، که آنکارا آن‌ها را شاخه‌ای از «پ.ک.ک» می‌داند و مهر تروریستی بر این نیروهای آزادی‌خواه، برابری‌طلب و عدالت‌جوی روژوا و ترکیه می‌زند. آن هم دولتی که خود هم تروریسم دولتی را اشاعه می‌دهد و هم همکار و هم‌فکر داعش به‌شمار می‌آید!
در این میان، شاید آسیب‌های سنگینی را به‌مرد و شهر موصل وارد خواهد شد و راه را برای بازخیزی داعش و یا دیگر گروه‌های جنگ طلب هموار خواهد کرد. سخنگوی صلیب سرخ عراق، پیش‌بینی کرد که با آغاز عملیات آزادسازی موصل، حدود یک میلیون غیرنظامی مجبور به‌ترک این شهر شوند. به‌گزارش «اسپوتنیک»، ساره الزوقری سخنگوی صلیب سرخ عراق گفت: «ما انتظار داریم که با آغاز عملیات موصل صدها هزار نفر این شهر را ترک کنند. شاید تعداد آوارگان به‌یک میلیون نفر هم برسد». موصل شهری واقع در شمال عراق و دومین شهر بزرگ این کشور است.
دوشنبه بیست و ششم مهر ۱۳۹۵-هغدهم اکتبر ۲۰۱۶
متاسفانه بخش دیدگاه‌های این مطلب بسته است.