این کودکان فاقد برگ هویت از لحظه تولد از بطن یک مادر ایرانی، با استناد به ملیت پدرشان، از نظر مقامات کشور، ایرانی محسوب نمی شوند و به همین دلیل از داشتن شناسنامه محرومند. ….

یکی از عکس‌های عبدالله حیدری از زندگی کودکان
Photo: Abdollah Heidari

رادیو فرانسه /  بیژن برهمندی:
در خبرها آمده بود که یک عکاس جوان ایرانی بنام “عبدالله حیدری” جزو یکی از برگزیدگان جایزه بین‌المللی فتوژورنالیسم شده است که هر ساله توسط مؤسسه JAPAN DAYS سازماندهی و برگزار می‌شود.

مجموعه عکس هائی که این عکاس رسانه‌ها، تهیه کرده و در توکیو برای شرکت در این مسابقه ارائه داده بود، در واقع یک روایت تصویری از زندگی دردناک و حیرت انگیز کودکانی است که مادرانشان ایرانی هستند ولی در ایران کسی حاضر نیست آنها را ایرانی قلمداد کند؛ به همین دلیل ساده، آنها از داشتن شناسنامه محروم هستند و تمام عمر باید بی‌ مدرک هویت سر کنند.

گرچه عکاس جوان ایرانی برای مجموعه عکس های بسیار جالب خود نام “کودکان بدون هویت ” را برگزیده است، ولی عنوانی که برای این کودکان حاشیه نشین انتخاب شده شاید نامگذاری مناسبی نباشد چرا که هویت فردی و اجتماعی این کودکان نیست که با این اقدام تبعیض آمیز و غیرقابل فهم مورد سئوال قرار گرفته است. آنها قربانی صاف و ساده یک تصمیم حکومتی شده اند که مادر ایرانی را برای تعیین ملیت فرزندانش شایسته نمی داند. در واقع این کودکان فرزندان خانواده هائی هستند که مادر ملیت ایرانی دارد ولی پدر غیر ایرانی و «عمدتاً افغان» است.
به این ترتیب، این کودکان فاقد برگ هویت از لحظه تولد از بطن یک مادر ایرانی، با استناد به ملیت پدرشان، از نظر مقامات کشور، ایرانی محسوب نمی شوند و به همین دلیل از داشتن شناسنامه محرومند.

مجموعه عکس های برگزیده شدۀ “عبدالله حیدری”، تصویری از زندگی تلخ این کودکان است که بی برگ هویت با شرایط بسیار دشواری روبرو هستند. آنها از همه حقوق فردی و اجتماعی خود از جمله – و بویژه – حق تحصیل محرومند.

براستی این کودکان بیگناه چگونه زندگی می کنند؟

محرومیتشان از تحصیل چه پیامدهای ناگواری در زندگیشان دارد؟

آنها پس از رسیدن به سن قانونی چگونه ازدواج خواهند کرد؟

انتقال ملکی و ارث و … غیره را چگونه انجام خواهند داد؟

در گفتگوئی با مریم پناهی، مدیر عامل کانون فرهنگی حمایت از کودکان کار (مؤسسه کوشا) در تهران، وی تعداد این کودکان بی شناسنامه را در ایران حدود ۸۰ تا ۲۰۰ هزار نفر تخمین می‌زند.
پناهی توضیح می دهد که پدیده بی شناسنامه‌گی در میان کودکان کار و حاشیه نشین در شهر تهران خیلی زیاد نیست. در شهرک های اطراف تهران وفور بیشتری دارد و هرچه از تهران دورتر می‌شویم و به مرزهای شرقی کشور نزدیک می‌شویم تعداد این کودکان بیشتر می‌شود. او می گوید، در یک روستای بلوچستان تمام افراد این دهکده از پدر بزرگ تا بچه های کوچک فاقد شناسنامه هستند

مریم پناهی درباره ازدواج های رایج میان مهاجران افغان با دختران ایرانی می گوید، این ازدواج ها عمدتاً نوعی خرید و فروش دخترهای بسیار فقیر ایرانی محسوب می شوند. خانوادۀ این دختران، آنها را با قیمت های خیلی ارزان حتی مثلاً در یک مورد در مقابل یک تلویزیون به مردان تحویل می‌دهند.
پناهی تأکید دارد که این عملیات نامش ازدواج نیست و نوعی خرید و فروش است.

بروایت مسئول سازمان مردم نهاد “کوشا”، که در موارد متعددی این کودکان بی شناسنامه را تحت حمایت میگیرند، این جوانان بی شناسنامه وقتی برای یافتن کار به شهرهای دیگر می روند، توسط پلیس دستگیر شده و بعنوان مهاجر فاقد مدرک اقامت به اردوگاه های نگهداری پناهندگان در مرزهای افغانستان منتقل می‌شوند.
مریم پناهی می‌گوید سازمان های مردم نهاد حداکثر کاری که از دستشان بر می آید این است که وقتی این بچه ها دستگیر می شوند و به اردوگاه‌های نزدیک مرز منتقل می شوند، با ارسال نامه به مقامات و تأکید بر ایرانی بودن این کودکان، آنان را به محل زندگیشان بر میگردانند.
بروایت پناهی، آنها خوشبختانه در همه مواردی که تجربه کرده اند، در بازگرداندن کودکان موفق شده اند.

نکته مهم این که سازمان‌های مردم نهاد مدافع حقوق کودک که با کودکان کار و بچه های حاشیه نشین کار می کنند و در سال‌های گذشته برای کودکان فاقد مدرک هویت خودشان مدرسه راه می انداختند و با تحمل مشکلات فراوان به آنها خواندن و نوشتن می آموختند، سرانجام سال گذشته موفق شدند مقامات آموزش و پرورش را قانع کنند که با تأسیس مدارس رسمی، آموزش این نوع کودکان را جزو وظایف خود بدانند.
پناهی می گوید: «ما خوشبختانه همین اول اسفند سالی که به تازگی پشت سر گذاشته ایم، توانستیم ۲۸۰ نفر بچه‌هائی را که تا کنون خودمان برایشان مدرسه دایر کرده بودیم  به آموزش رسمی منتقل کنیم».

با این حال، مریم پناهی اعتراف می کند که رسیدگی به همه کودکان آواره، بی سرپرست، کودکان کار و کودکان بدون مدرک هویت، از عهده این انجمن‌های مردم نهاد بر نمی آید، چرا که بسیاری از سازمان ها در تهران متمرکز هستند در حالی که بسیاری از کودکان محتاج به یاری، در نقاط دوردست کشور پراکنده اند.
پناهی مثال می زند که هم اکنون در تهران تعداد کودکانی که تحت حمایت و آموزش این سازمان ها هستند حدود ۲۰هزار نفر است، در حالی که آمار تخمینی تنها کودکان بی شناسنامه بین ۸۰ تا ۲۰۰ هزار نفر است.

مشروح گفتگوی ما با مریم پناهی، مدیر عامل کانون فرهنگی حمایت از کودکان کار (مؤسسه کوشا) در تهران را از طریق فایل صوتی زیر صفحه گوش کنید:
http://telechargement.rfi.fr/rfi/persan/audio/modules/actu/201504/SOCIETE_06-04-15_BIJAN.mp3