در حالی که این روزها بحث‌ها برای انتخاب دبیرکل جدید اوپک بر سر زبان‌ها افتاده و هر یک از اعضا سعی دارند با کسب آرای بیشتر کرسی دبیرکلی را از آن خود کنند رقابت بر سر این کرسی در بین سه رتبه‌دار ذخایر نفتی بالا گرفته است. ….

اعتماد:
در حالی که این روزها بحث‌ها برای انتخاب دبیرکل جدید اوپک بر سر زبان‌ها افتاده و هر یک از اعضا سعی دارند با کسب آرای بیشتر کرسی دبیرکلی را از آن خود کنند رقابت بر سر این کرسی در بین سه رتبه‌دار ذخایر نفتی بالا گرفته است و هر یک با معرفی نامزد خود و البته لابی‌های مختلف می‌خواهند فرصت سه ساله دبیرکلی جدید را که دوران مهمی در اقتصاد نفتی جهان محسوب می‌شود از آن خود کنند.

بر این اساس بود که از چندی پیش ایران، عراق و عربستان سه رتبه‌دار آسیایی بر سر دبیرکلی اوپک رقابت خاموشی را آغاز کردند و حتی عراق و عربستان نامزد خود برای شرکت در این انتخابات را زودتر از موعد مقرر معرفی کردند تا نشان‌دهند تا چه حد در رسیدن به کرسی دبیرکلی اوپک مصر هستند، البته ایران نیز روز جمعه گذشته رسما حضور خود برای معرفی نامزد دبیرکلی اوپک را اعلام کرد اما به مثابه هر باره از ذکر نامی برای این سمت خودداری کرد و تنها خود را به عنوان یکی از نامزدهای دبیرکلی در لیست اوپک قرار داد.

مساله انتخاب دبیرکل اوپک از سال ۱۹٨٣ یعنی با پایان یافتن یک دوره دبیرکل شدن کلیه کشورهای عضو، همواره یکی از مسائل مورد اختلاف میان کشورهای عضو بوده است. براساس تعاریف دبیرکل، نماینده رسمی و قانونی سازمان و رییس اجرایی دبیرخانه اوپک است. دبیرکل به صورت دوره‌یی و برای سه سال تعیین می‌شود.

رقیبان تاریخی ایران
تاریخچه دبیرکلی اوپک نشان می‌دهد که دو رتبه‌دار ذخایر نفتی دنیا یعنی عربستان و ایران به ترتیب در سال‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۶۷ یک بار به عنوان دبیرکل اوپک را در دست داشتند و از آن زمان تاکنون نتوانسته‌اند به این سمت دست یابند، به این جهت هر سه سال یک‌بار لابی‌های رسمی و غیررسمی اعضا برای کسب امتیاز بیشتر برای دبیرکلی شروع می‌شود به این جهت نیز با به سر رسیدن زمان دبیرکلی عبدالله البدری، دبیرکل لیبییایی اوپک، رقابت تنگاتنگ عربستان، عراق و ایران کار را به جایی رسانده که از هم‌اکنون تا روزهای باقی مانده به نشست ۲۵ خرداد، اعضا رایزنی‌هایی را برای کسب این کرسی ۵۰ ساله دارند.

رویای دستیابی به این کرسی در سال ۲۰۰۷ هم در حالی به عبدالله البدری، نماینده لیبی در اوپک رسید که در آن زمان ایران، عربستان و کویت نامزدهایی را برای این سمت انتخاب کرده بودند که به دلیل عدم اجماع اعضا بر سر آنها نهایتا البدری گزینه مورد توافق همه اعضا به عنوان دبیرکلی برگزیده شد. از سوی دیگر تاریخچه دبیرکلی اوپک نشان می‌دهد که دو رتبه‌دار ذخایر نفتی دنیا یعنی عربستان و ایران به ترتیب در سال۱۹۶۰ و ۱۹۶۷ یک بار به عنوان دبیرکل اوپک را در دست داشتند و از آن زمان تاکنون نتوانسته‌اند به این سمت دست یابند و ظاهرا بر اساس گمانه‌های فعلی این بار هم شانس ایران و عربستان برای دبیرکلی اوپک اندک است و عراق در جایگاه بهتری برای رسیدن به این سمت برخوردار است و این خود باب جدیدی شده است برای رایزنی‌های بعدی این دو رتبه‌دار ذخایر برای دوران سه ساله دبیرکل جدید، چرا که ایران با قرار داشتن در شرایط تحریم‌هایی که تنها چند روز بعد از انتخاب دبیرکلی اوپک آغاز خواهد شد با علم به عدم حصول به سمت دبیرکلی از هم‌اکنون رایزنی‌های خود برای کسب اعتماد بیشتر اوپک را شروع کرده است و بنا به گزارشی که بلومبرگ از سخنگوی وزارت نفت عراق منتشر کرده است، ظاهرا بر همین اساس رستم قاسمی وزیر نفت ایران از حمایت ایران از نامزد عراق برای تصدی پست دبیرکلی سخن گفته است.

طبق گفته سخنگوی وزارت نفت عراق از بغداد دو کشور ایران و عراق اعلام کرده‌اند که در نشست آتی وزرای کشورهای عضو اوپک درباره تعیین میزان سقف تولیدات نفتی موضعی مشترک اتخاذ خواهند کرد. در حالی که وزیر نفت کشورمان پس از سفر به عراق، مذاکرات ایران و عراق را در آستانه اجلاس وزیران اوپک مثبت ارزیابی کرده است، عاصم جهاد، سخنگوی وزارت نفت عراق در گفت‌وگویی تلفنی از بغداد با بلومبرگ اعلام کرد که این دو کشور همسایه قرار است در نشست آتی اوپک موضع مشترکی داشته باشند. وزرای نفت کشورهای عضو سازمان اوپک قرار است در روز چهاردهم ماه ژوئن سال جاری در شهر وین مقر اصلی این سازمان درباره سیاست‌های نفتی جدید در شش ماهه دوم سال جاری مذاکره و گفت‌وگو کنند.

بر اساس این گزارش ایران و عراق قرار است در نشت آتی سران اوپک بر ضرورت تولید نفت بر اساس سقف تعیین شده از سوی این سازمان توسط ۱۲ کشور عضو تاکید کنند. ایران و عراق به ترتیب دومین و سومین کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت در سازمان اوپک پس از عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در این سازمان هستند. عربستان در پی تشدید تحریم‌های نفتی علیه ایران برای پایین آوردن قیمت‌ها میزان تولیدات نفتی خود را به بالاترین رقم در دهه‌های اخیر افزایش داده است. در ماه آوریل سال جاری میزان تولیدات نفتی سازمان اوپک ۶۲/٣۱ میلیون بشکه در روز بوده که این رقم پنج درصد بالاتر از ٣۰ میلیون بشکه سقف تعیین شده از سوی این سازمان بوده است. از سوی دیگر در گزارشی به نقل از مارکت واچ آمده است که ایران از کاندیدای تعیین شده از سوی عراق برای انتخاب در سمت دبیرکلی این سازمان حمایت می‌کند.

نامزد عراق کیست
حسین الشهرستانی، معاون نخست‌وزیر عراق در حوزه انرژی گفته است که بنا بر اظهارات رستم قاسمی وزیر نفت ایران، ایران از سمیر غضبان، وزیر سابق نفت عراق برای انتخاب در سمت دبیرکلی این سازمان حمایت خواهد کرد. بر اساس این گزارش در نشست مشترک قاسمی و شهرستانی راه‌های افزایش همکاری‌ها میان دو کشور همسایه در حوزه انرژی از طریق تبادل متخصصان و ترغیب شرکت‌های ایرانی به سرمایه‌گذاری درعراق مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. دولت عراق، غضبان ۶۷ ساله را برای پست دبیرکلی سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) کاندیدا کرده است. وی در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ میلادی در سمت وزیر نفت این کشور فعالیت داشته است.

وی هم‌اکنون مشاور ارشد نخست‌وزیر عراق است به اعتقاد کارشناسان انرژی ایران و عراق قصد دارند با اتحاد مشترک خود در نشست اوپک مانع از انتخاب نامزد معرفی شده از سوی عربستان برای احراز پست دبیرکل اوپک شوند. حمایت ایران از نامزد عراقی دبیرکلی اوپک هر چند که سوالات زیادی را به وجود می‌آورد ولی از سوی دیگر به نظر می‌رسد رستم قاسمی با روشن کردن این چراغ سبز خواهان حمایت‌های پشت پرده عراق از ایران در دوران دبیرکلی این کشور بر اوپک است و ایران نمی‌خواهد بعد از انتخاب دبیرکل جدید در صورت عدم حضور ایران سایر اعضا در مواقع بحرانی ایران را در مناسبات بین‌المللی تنها بگذارند به این جهت نیز با حمایت از عراق به گونه‌یی حمایت آتی اوپک از ایران را خواهان شده است.

گزارش‌ها حاکی است عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین کشور صادرکننده نفت در جهان مجید المنیف، نماینده خود در اوپک را به عنوان کاندیدای سمت دبیرکلی این سازمان معرفی کرده و اکوادور به عنوان کوچک‌ترین تولیدکننده نفت این سازمان ویلسون پاستور وزیر نفت خود را برای شرکت در انتخابات سمت دبیر کلی سازمان اوپک معرفی کرده است. عربستان پیش از این مجید المنیف را برای احراز این پست معرفی کرده است. اکوادور نیز ویلسون پاستور وزیر نفت آن کشور را برای احراز این پست معرفی کرده است. رستم قاسمی، وزیر نفت ایران پیش از این گفت: انتخاب دبیرکل جدید اوپک یکی از موضوعاتی است که در نشست آتی این سازمان در وین مورد بحث قرار خواهد گرفت و ایران نیز نامزد خود را برای این پست معرفی خواهد کرد. البته محمدعلی خطیبی، نماینده ایران در اوپک نیز گفت: در صورت موافقت وزیر نفت، ایران خود را به عنوان نامزد دبیرکلی سازمان اوپک معرفی می‌کند. تاکنون کشورهای اکوادور، عربستان و عراق سه کاندیدای دبیرکلی سازمان اوپک هستند. تا آنجا که من اطلاع دارم ایران نیز قصد دارد خود را به عنوان نامزد دبیرکلی سازمان اوپک معرفی کند اما این تصمیم بستگی به نظر آقای وزیر دارد که بخواهد خود را به عنوان نامزد معرفی کند یا خیر.

شانس ایران چقدر است
گرچه دبیرکل در تصمیم‌گیری‌های اصلی اوپک حق رای ندارد، اما در واقع اوست که زمینه تصمیم‌گیری را فراهم می‌کند. بنابراین، کشوری که سمت دبیرکلی را در اختیار داشته باشد، توان مضاعفی در دیپلماسی نفتی خود و تاثیرگذاری بر تصمیمات اوپک دارد. اما آنچه نقش دبیرکلی را برای ایران و دیگر کشورهای عضو اوپک با اهمیت کرده است، کسب پرستیژ در اوپک و در سطح جهانی است.

در طول این سال‌ها با توجه به اهمیت انتخاب دبیرکل برای اوپک و البته ایران، اعضای اوپک تمایلی به پذیرش دبیرکلی ایران نشان نداده‌اند و احتمال قبول آن دور از انتظار به نظر می‌رسد، گرچه رایزنی‌ها نقش تعیین‌کننده‌یی در انتخاب دبیرکل دارد، اما اختلافات موجود بر سر پرونده هسته‌یی نیز شانس انتخاب نامزد ایران را کاهش داده است. گذشته از موضع امریکا، مشکل دیگر ایران در اوپک برای دستیابی به سمت دبیرکلی، به کشورهای عربی، از جمله عربستان، امارات و… باز می‌گردد. مسائل بین این کشورها با ایران چند بعدی است و علاوه بر حس رقابت و دشمنی، نوعی حس حسادت را نیز شامل می‌شود. حس رقابت و دشمنی کشورهای عربی حتی پیش از انقلاب اسلامی نیز مشهود بود، چراکه عربستان توانست سه دوره سمت دبیرکلی را از آن خود کند در حالی که ایران در آن سال‌ها نیز نتوانست به حق خود دست یابد.

یکی دیگر از چالش‌های ایران با کشورهای عرب عضو اوپک، که بازتاب آن را در مخالفت آنان با دبیرکلی ایران می‌توان مشاهده کرد، چالش در زمینه‌ سیاست‌های نفتی است. سیاست نفتی اعراب‌ مبتنی بر عرضه حداکثری نفت و افزایش تولید است. در حالی که ایران به دنبال کسب منافع ملی در چارچوب اوپک و کسب درآمد است. رقابت کشورهای عربی اوپک با ایران برای کسب این سمت از یک زاویه تعجب‌برانگیز است. انتخاب دبیرکل بر حسب اجماع نظر کارشناسان نفتی و براساس صلاحیت و شایستگی فرد معرفی شده صورت می‌پذیرد. به این‌گونه بر اساس اعتقاد برخی کارشناسان ایران برای کسب ارا برای دبیرکلی اوپک باید از دید کلان جایگاه ایران در نظام بین‌الملل و رابطه‌اش با قدرت‌های بزرگ و کشورهای عضو اوپک، خصوصا کشورهای عربی را تعریف کند. گروهی نیز پیرو سوق دادن اعضا به انتخاب دبیرکل به سمت روش چرخشی (اعم از تاریخی یا الفبایی) هستند، چرا که احتمال پذیرفته شدن ایران در نوبت اول یا نوبت‌های نزدیک آینده بیشتر خواهد بود.