اسرائیل؛ نگران ترکیه دوم در خاورمیانه
یازده روز از اعتراضات مردمی در مصر می‌گذرد. دولت اسرائیل که روزهای شروع این اعتراضات را با سکوت نظاره کرده بود بالاخره به سخن آمده و نگرانی خود را از دخالت ایران در مصر اعلام کرده است. نگرانی اسراییل از چیست؟
رادیوآلمان / میترا شجاعی
روز دوشنبه ۱۱ بهمن روزنامه اسرائیلی هاآرتص خبر از نامه محرمانه‌ای داد که بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل برای رهبران اروپا و امریکا فرستاده و از آنان خواسته تا برای حفظ حکومت حسنی مبارک تلاش کنند.
دو روز پس از انتشار این خبر، نتانیاهو در پارلمان اسرائیل جمهوری اسلامی را به “سوءاستفاده از هرج و مرج در مصر” و تلاش برای ایجاد “غزه‌ای دیگر” متهم کرد. نخست‌وزیر اسرائیل البته تاکید کرد که “یک مصر دموکراتیک‌‌تر” تهدیدی برای اسرائیل نخواهد بود اما گفت دولت آینده مصر باید به تعهدات این کشور در قبال اسرائیل پایبند بماند.
دولت مصر از سال ۱۹۷۹ با اسرائیل پیمان صلح بسته و در طول این ۳۲ سال بر این تعهد خود پایدار مانده است. اینک ظاهرا اسرائیل بیش از هرچیز نگران روی کار آمدن گروه‌های اسلامی تندرو و مخالف اسرائیل در مصر است. نزدیکی این گروه‌ها با ایران نیز نگرانی دیگر اسرائیل است. اما این نگرانی چقدر به جاست؟
فرید وحیدی همکار دویچه‌وله و کارشناس مسائل خاورمیانه به این نکته اشاره می‌کند که در ۳۰ سال گذشته، مصر یکی از لنگرگاه‌های ثبات و امنیت برای اسرائیل بوده و بنابراین طبیعی است که اکنون اسرائیل نخواهد این ثبات و آرامش بر هم بخورد. وی همچنین به نمونه ترکیه اشاره کرده و می‌گوید: «از یاد نبریم که اسراییلی‌ها تجربه‌ی ترکیه را هم دارند، ترکیه‌ای که متحد استراتژیک‌شان بود و علی‌رغم این که حزب آقای اردوغان در همان اوایل نیز با اسراییلی‌ها خوب راه می‌آمد، ولی امروز دیگر این رابطه‌ی استراتژیک، سرد و مواجه با مشکل شده است. بعد از آقای مبارک اگر حتی متعادل‌ترین و میانه‌روترین نیروها هم در مصر به قدرت برسند، اسراییل این نگرانی را دارد که وضعیتی حداقل مثل وضعیت ترکیه پیش آید و از این به بعد مجبور باشد در چند جبهه چه به لحاظ سیاسی‌ـ دیپلماتیک و حتی بعضاً به لحاظ امنیتی مبارزه کند».
آقای وحیدی معتقد است که نزدیکی احتمالی دولت آینده مصر به ایران تنها مورد نگرانی اسرائیل نیست. به نظر وی هر دولتی که در آینده در مصر روی کار بیاید سیاست‌های منتقدانه‌تری در قبال اسرائیل در پیش خواهد گرفت. او می‌گوید سیاست دولت اسراییل به خصوص در قبال مسئله‌ی شهرک‌سازی و بن‌بستی که به سهم خودش در مذاکرات صلح ایجاد کرده، باعث شده تا روابط با اسراییل در کل خاورمیانه دشوار شود. به اعتقاد آقای وحیدی اگر اسرائیل بخواهد کمی روابط را تسهیل کرده و ثبات و امنیتی برای خودش شکل دهد، این حرکت باید از خود اسرائیل شروع شود.
خطبه عربی در نمازجمعه تهران
آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی روز جمعه ۱۵ بهمن ماه بخش عمده‌ای از خطبه‌های نمازجمعه تهران را به وقایع مصر و تونس اختصاص داد. وی بخشی از این خطبه‌ها را نیز به زبان عربی و خطاب به مردم مصر خواند.
خامنه‌ای وضعیت کنونی مصر را ناشی از طرفداری حکومت این کشور از اسرائیل دانست و گفت: «مردم مصر به خاطر طرفداری رژیم کنونی این کشور از اسرائیل و به خاطر دنباله‌روی و اطاعت محض آن از آمریکا، احساس ذلت و حقارت میکنند که این عامل اصلی حرکت مردم مصر است».
انور سادات رئیس‌جمهور مصر اولین کشور عربی که در سال ۱۹۷۹ پیمان صلح با اسرائیل را امضا کرد وی حرکت مردم مصر را یک حرکت اسلامی دانست که از نماز جمعه و مساجد شروع شده و شعارش، الله اکبر است. اما جمعیت اخوان المسلمین مصر در وب‌سایت رسمی خود ساعتی پس از این سخنان خامنه‌ای نوشت این جمعیت، انقلاب را انقلاب همه مردم مصر می داند، نه یک انقلاب اسلامی و تاکید کرد که انقلاب مصر انقلاب همه مسلمانان و مسیحیان با تمام گرایش‌ها و تمایلات سیاسی مختلف و متفاوت است.
فرید وحیدی می‌گوید اخوان‌المسلمین را نمی‌شود متحد واقعی ایران به حساب آورد: «از یاد نبریم که اخوان المسلمین در زمانی که جمال عبدالناصر در مصر حکومت می‌کرد، با خود آمریکایی‌ها علیه این حکومت کار کرده و با غربی‌ها رابطه داشتند. در درون اخوان‌المسلمین هم جبهه‌ها و طیف‌های مختلفی وجود دارد، طیف‌های معتدلی وجود دارد که یک مقدار وضعیت جوانان فعلی مصر را بهتر درک میکنند و خودشان را بیش‌تر با حکومت اردوغان در ترکیه تعریف میکنند.»
فرید وحیدی معتقد است وضعیتی که در نوار غزه پیش آمده اخوان‌المسلمین را از نزدیکی با ایران بر حذر می‌دارد. او می‌گوید: «به‌خصوص که نوار غزه هم با وضعیتی که حماس پیش برده، چهره‌ی خوبی برای آن نوع اسلام اولیه‌ای که اخوان المسلمین دنبالش بودند باقی نگذاشته و مردم مصر نیز تا حدودی به این مسائل آگاهند. آن‌ها هم نمونه‌ی ایران را می‌بینند و هم نمونه‌ی نوار غزه را. از این جهت اخوان المسلمین اگر بخواهد متحد استراتژیکی برای ایران شود، مشکل خواهد داشت.»
اما چرا اسرائیل نقش ایران را در تحولات مصر پررنگ می‌کند؟ فرید وحیدی این اقدام اسرائیل را نوعی بی‌اعتبار کردن حرکت مردم مصر می‌داند. به نظر وی اسرائیل می‌خواهد با پررنگ کردن ارتباطی که شاید هنوز بین ایران و این جنبش شکل نگرفته، جنبش مصر را بی‌اعتبار کرده و به این ترتیب از حسنی مبارک حمایت کند.
رسانه‌های دست چپی اسرائیل هم نگرانند
روزنامه هاآرتص یکی از روزنامه‌های چپ اسرائیل از جمله نشریاتی است که از حرکت اعتراضی مردم مصر حمایت کرده اما از ابراز نگرانی نسبت به روی کار آمدن تندروهای اسلامی نیز خودداری نکرده است. این در حالی است که روزنامه‌های دست راستی مستقیما از این حرکت‌ها ابراز نگرانی کرده‌اند.
مئیر جاودان‌فر روزنامه‌نگار مقیم تل‌آویو در این باره چنین می‌گوید: « بعضی از مقاله‌نویسان روزنامه‌های چپ مثل هاآرتص از تحولات اخیر در مصر حمایت کرده‌اند، ولی روزنامه‌های راستی مثل روزنامه‌ی اورشلیم پست ابراز نگرانی کرده‌اند که حتی اگر گروه‌های سکولار در مصر برنده شوند و به قدرت برسند، سیاست‌های ضد اسراییلی را اتخاذ خواهند کرد، چون آن‌ها طرفدار گروه‌های فلسطینی هستند. گروه‌های سکولار قبلاً در تظاهرات علیه اسراییل در مصر شرکت کرده بودند. ولی کلاً در رسانه‌های اسراییلی حتی در رسانه‌های چپ تا حدی نگرانی وجود دارد که تحولات اخیر در مصر شاید باعث سردی روابط بین اسراییل و مصر و مهم‌تر از آن باعث تقویت گروه‌هایی مثل حماس در این منطقه شود.»
وی با اشاره به بازتاب نگرانی اسرائیل از به وجود آمدن یک ترکیه دیگر در رسانه‌های اسرائیلی می‌گوید حتی گزینه‌ای مثل البرادعی نیز نمی‌تواند گزینه مطلوب دولت اسرائیل باشد: «به نظر می‌آید حتی اگر آقای محمد البرداعی به‌عنوان رئیس جمهور آینده‌ی مصر انتخاب شود، باز هم نگرانی‌هایی وجود خواهد داشت چون ایشان در زمان ریاست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روابط خوبی با دولت جمهوری اسلامی ایران داشتند و این هم باعث نگرانی دیگری در اسراییل شده است که حتی اگر شخص سکولاری مثل آقای البرداعی رئیس جمهور شود، شاید ایشان اجازه دهد که ایران در قاهره سفارت باز کند یا تغییراتی در روابط بین دو کشور به وجود آید و این که شاید مصر تحت ریاست یک رئیس جمهور سکولار تبدیل به ترکیه‌ی دوم شود. یعنی کشوری که روابطش را با اسراییل کمتر کند و با کشورهای مسلمان، قوی‌تر و پررنگ‌تر. این نگرانی در کشور اسراییل وجود دارد.»